فیزیوتراپی آرتروز: مگنت ، اولتراسوند و لیزر پرتوان ساییدگی
فیزیوتراپی آرتروز: مگنت ، اولتراسوند و لیزر پرتوان ساییدگی
به التهاب یک یا چند مفصل آرتروز می‌گویند. آرتروز انواع مختلفی دارد، هر نوعی از آرتروز باعث احساس درد به شیوه‌ای کاملاً متفاوت می‌شود. شایع‌ترین انواع آرتروز عبارتند از آرتروز استخوان و روماتیسم مفصلی. آرتروز باعث احساس درد و خشکی در مفاصل شده و می‌تواند با بالا رفتن سن تشدید شود، البته گاهی اوقات علائم این بیماری به طرز غیر منتظره‌ای خوب می‌شود.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان به آرتروز مبتلا هستید، شروع درمان را تا وقتی که به جراحی تعویض مفصل احتیاج پیدا کنید به تعویق نیاندازید. درمان زود هنگام با فیزیوتراپی می‌تواند به کند شدن پیشرفت بیماری کمک کند و شاید حتی بیمار را از انجام جراحی بی‌نیاز کند. شروع فرآیند درمان پیش از جراحی می‌تواند به تسریع روند بهبودی بعد از جراحی نیز کمک شایان توجهی کند.
فیزیوتراپی برای آرتروز شامل تمرین دادن مفاصل آسیب دیده است که به تقویت عضلات پیرامونی آن مفصل منجر می‌شود. فیزیوتراپی برای درمان آرتروز یکی از طبیعی‌ترین روش‌ها برای درمان مفصل شخص است و توصیه می‌شود تا در مراحل اولیه بیماری آغاز شود. فیزیوتراپی برای درمان آرتروز بیشتر برای درمان آرتروز زانو ، آرتروز کمر و آرتروز گردن انجام می‌شود.
در کلینیک تخصصی توانبخشی و فیزیوتراپی یادمان انواع روش های فیزیوتراپی از جمله لیزر پرتوان، مگنت تراپی و اولتراسوند برای درمان انواع آرتروز بیماران انجام می شود.
تفاوت بین آرتروز و روماتیسم مفصلی چیست؟
آرتروز که به آن “آرتروز فرسایشی” نیز گفته می‌شود، یک بیماری تخریبی پیش‌رونده است. این نوع از آرتروز می‌تواند بعلت فرآیند پیری رخ دهد که به مرور زمان منجر به از بین رفتن غضروف درون مفاصل خواهد شد. این عارضه باعث احساس درد، خشکی، ورم، ساییدگی استخوان روی استخوان و کاهش دامنه حرکتی مفصل آسیب دیده می‌شود. مفاصلی که بیشتر درگیر آرتروز می‌شوند عبارتند از زانوها، لگن، دست‌ها و ستون فقرات.
آرتروز التهابی هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن انسان به جای حمله به میکروب‌ها، ویروس‌ها و سایر مواد خارجی به بافت‌های مفاصل ما حمله کند. روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یکی از شایع‌ترین انواع آرتروز التهابی است و می‌تواند به چندین مفصل و حتی ارگان‌های داخلی بدن مثل ریه‌ها و قلب حمله کند. این بیماری باعث داغ شدن، ورم و احساس درد در مفاصل و همچنین خشکی و آسیب مفصلی شود. این بیماری در موارد پیشرفته خود می‌تواند شکل سطح مفصل را تغییر داده و باعث بدشکلی مفصل شود. این بیماری بیشتر به مچ/ دست‌ها، شانه، قوزک پا و مفاصل کوچک دست و پا حمله می‌کند. روماتیسم مفصلی بیشتر در هر دو طرف بدن دیده شده ولی آرتروز تنها در یک سمت بدن مشاهده می‌شود. دیگر انواع شایع آرتروز التهابی عبارتند از اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات] و آرتروز پسوریاتیک.
ریسک فاکتورهای آرتروز
- سابقه خانوادگی – آرتروز می‌تواند بعلت فاکتورهای محیطی که شخص در معرض آنها قرار دارد ژنتیکی یا مادرزادی باشد.
- سن – درد و التهاب ناشی از آرتروز از جمله علائمی هستند که با افزایش سن بیشتر دیده می‌شوند.
- مصدومیت قبلی مفصل – بیمارانی که سابقه مصدومیت مفصل دارد، برای مثال مصدومیت ورزشی، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به آرتروز در مفاصل خود هستند. برای مثال: شایع‌ترین موارد را می‌توان در آرتروز زانو دید، فرود نامناسب پس از پرش در ورزش‌هایی همچون بسکتبال، پرش طول و غیره است.
- چاقی مفرط – وزن اضافی بدن فشار زیادی را روی مفاصل می‌آورد و یکی از اصلی‌ترین علل آرتروز می‌باشد. شایع‌ترین علت آرتروز زانو چاقی مفرط است.
علائم آرتروز
علائم آرتروز زانو بارزترین و شایع‌ترین علائم در میان انواع آرتروز هستند. برخی از علائم عمومی آرتروز که در تمام انواع آن دیده می‌شود عبارتند از:
- درد شدید در مفاصل
- خشکی مفاصل
- ورم
- قرمزی
- دشواری در حرکت دادن مفصل
احتمال بروز اکثر این علائم در صبح بیشتر است. روماتیسم مفصلی باعث از دست دادن اشتها و خستگی ناشی از التهاب در سیستم ایمنی بدن نیز می‌شود. این علائم در ادامه به شکل کم‌خونی یا تب خفیف بروز می‌کنند.
عوارض آرتروز
موارد شدید آرتروز در مفاصلی همچون مچ دست، انگشتان و غیره بعلت وجود درد ناشی از التهاب مفاصل باعث دشواری در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. همینطور آرتروز زانو یا لگن، قوزک پا و غیره باعث احساس ناراحتی در راه رفتن یا نشستن خواهد شد. بنابراین دانستن این نکته بسیار مهم است که باید به محض تشخیص علائم آرتروز به آنها اهمیت داده شود و بازتوانبخشی آرتروز یا درمان فیزیوتراپی آرتروز در اولین فرصت ممکن آغاز شود.
درمان آرتروز
درمان آرتروز به نوع آرتروز و شدت آن بستگی دارد. کارکرد اصلی درمان تسکین درد مفاصل است. شاید روشی که برای یک بیمار جواب داده برای بیمار دیگر جواب ندهد. برخی از روش‌های مراقبتی شناخته شده برای درمان درد آرتروز استفاده از پد حرارتی یا پک یخ روی مفصل است. مبتلایان به آرتروز زانو از دستگاه‌های کمکی همچون واکر یا عصای زیر بغل استفاده می‌کند تا از فشار وارده بر مفصل در هنگام راه رفتن کاسته شود.
در موارد شدیدتر شاید پزشک موارد زیر را به بیمار توصیه کند تا شیوه مناسب درمانی را تشخیص دهد:
داروهای آرتروز
داروهای مختلفی برای درمان آرتروز وجود دارد.
- داروهای دردزدا – که به کنترل درد کمک می‌کنند
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی – این داروها به کنترل درد و التهاب ناشی از آرتروز کمک می‌کنند
- منتول یا کپسایسین – این پماد‌ها مانع از گسترش احساس درد از مفصل به سایر نقاط بدن می‌شوند
- سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی – این داروها به کاهش التهاب مفصل کمک می‌کنند
نکته: داروهایی که برای درمان آرتروز استفاده می‌شوند را باید تنها با تجویز پزشک مصرف کرد. این داروها با توجه به شدت بیماری تجویز می‌شوند.
فیزیوتراپی چگونه به درمان آرتروز کمک می‌کند؟
تنها به این خاطر که هیچ درمانی برای آرتروز وجود ندارد قرار نیست که نشود این بیماری را کنترل کرده یا پیشرفت آن را کند کرد. فیزیوتراپی خطر بیماری را کاهش داده، درد را تسکین می‌دهد و باعث بهبود عملکرد مفاصل برای شخص مبتلا خواهد شد.
درمان با سرما/ گرما
درمان با گرما، همچون گذاشتن کیسه آب گرم، می‌تواند به تسکین درد و خشکی مفصل کمک کند. باید برای 10 الی 15 دقیقه کیسه آب گرم روی مفصل قرار داده شود. درمان با سرما برای بیمارانی توصیه می‌شود که آرتروز التهابی فعال‌تری دارند. هنگامی که علائم آرتروز عود می‌کنند، سرما می‌تواند درد را تسکین دهد. روش‌های دیگری نیز برای کنترل درد وجود دارد که متخصص فیزیوتراپی می‌تواند بسته به شدت این بیماری آن را برای بیمار تجویز کند، مثل طب سوزنی.
درمان دستی
برخی از روش‌های درمانی برای بافت نرم یا تحرک مفاصل می‌تواند به افزایش تحرک و انعطاف پذیری مفاصل پیرامونی و ساختار بافت نرم اطراف ناحیه درگیر با بیماری کمک کند.
کنترل وزن
آیا می‌دانستید 90 درصد از کسانی که جراحی تعویض مفصل زانو و 80 درصد از بیمارانی که تعویض مفصل لگن انجام می‌دهند دچار چاقی مفرط یا اضافه وزن هستند؟ اضافه وزن، بار زیادی را روی مفاصل حمل کننده وزن بدن (مثل کمر، لگن، زانو، قوزک و پا) می‌گذارد. تغذیه مناسب و رساندن مواد مغذی به بدن عنصری حیاتی در کنترل آرتروز است.
حفاظت از مفاصل
در هنگام انجام فعالیت‌ها مختلف بیمار باید مراقب هم‌ترازی بدن خود باشد تا فشار و تنش از روی مفاصل کاهش یابد. در عوض انجام فعالیت‌های سنگین و مکرر، باید فعالیت‌های سبک‌تری انجام گیرد. استفاده از دستگاه‌های کمکی مثل دسته در کنار کاسه توالت، میله در حمام، استفاده از رمپ به جای پله‌ها به بیمار این امکان را می‌دهد تا انرژی خود را ذخیره کند.
فعالیت بدنی/ تمرینات ورزشی
انجام برخی تمرینات تنش کمتری دارند و فشار کمتری را روی مفاصل درگیر با آرتروز وارد می‌کنند. می‌توان این تمرینات را انجام داد. تمرینات ورزشی دامنه حرکتی، تقویتی و استقامتی بهترین انواع تمرینات برای مبتلایان به آرتروز هستند.
تمرینات ورزشی بخش مهمی از یک سبک زندگی سالم است تا علاوه بر نگه داشتن فرم بدن و کنترل وزن، شخص بتواند دامنه حرکتی مفصل و قدرت عضله را حفظ کرده و استقامت آنها را افزایش دهد. اگرچه در صورتی که از آخرین باری که بیمار ورزش کرده مدت زیادی می‌گذرد بهتر است پیش از آغاز هر نوع برنامه تمرینی با پزشک خود مشورت کند. توصیه و دستور العمل‌های پزشک ممکن است از متخصص فیزیوتراپ گرفته شده باشد، متخصص فیزیوتراپ کسی که می‌تواند راه‌های بی‌خطر و موثر استفاده از ابزار روزمره زندگی را به شخص نشان دهد. ولی به طور کلی، پیدا کردن یک راه بی‌خطر برای ورزش بسیار مهم است بطوریکه هم بیمار لذت ببرد و هم بتواند این تمرین را در آینده تکرار کند.
اولتراسوند درمانی چیست؟
اولتراسوند درمانی یکی از گزینه‌های درمانی برای آرتروز است.
در این روش از امواج صوتی (برای لرزاندن عضو آسیب دیده) استفاده می‌شود تا درد کاهش یافته و کارکرد مفصل بهبود یابد. این لرزه‌ها با فرکانس بسیار بالا ایجاد می‌شود – این فرکانس به قدری بالاست که حتی خود بیمار نمی‌تواند دریافت اولتراسوند درمانی را تشخیص دهد.
شاید این لرزه‌ها بصورت پالسی یا بصورت مداوم به بیمار داده شود. لرزه‌های مداوم اولتراسوند حرارت قابل توجهی ایجاد می‌کنند ولی لرزه‌های پالسی حرارتی ایجاد نخواهد کرد. تصور می‌شود که اثرات گرمایی و غیر گرمایی این روش درمانی مسئول تأثیر درمانی این روش باشد.
عموماً اولتراسوند درمانی در مطب فیزیوتراپی یا مطب پزشک انجام می‌شود. اولتراسوند درمانی روشی کاملاً متفاوت از اولتراسوند تشخیصی است. در مورد اول از اولتراسوند برای درمان استفاده می‌شود ولی در مورد دوم از اولتراسوند برای تشخیص یک بیماری (یا مدیریت بارداری) بهره می‌برند.
می‌توان اولتراسوند درمانی را با تأثیرات گرمایی یا غیر گرمایی آن دریافت کرد. در هنگام دریافت اولتراسوند با تأثیرات گرمایی، دمای بافت باید برای حداقل 5 دقیقه به دمای 40 تا 45 درجه سانتیگراد برسد.
مگنت تراپی یا مغناطیس درمانی
بدن انسان و زمین بصورت طبیعی میدان الکتریکی و مغناطیسی تولید می‌کنند. میدان‌های الکترومغناطیسی را می‌توان به صورت مصنوعی نیز تولید کرد، مثل امواج رادیو و تلویزیون. درمانگرانی که روش درمان با میدان مغناطیسی را انجام می‌دهند باور دارند که تعاملات بین بدن، زمین و سایر میدان الکترومغناطیسی باعث تغییرات فیزیکی و احساسی در انسان‌ها می‌شود. ضمناً این دسته از درمانگران عقیده دارند که برای حفظ سلامت کلی بدن انسان باید میدان الکترومغناطیسی بدن در تعادل باشد.
تصور می‌شود که مگنت تراپی ثابت می‌تواند با افزایش گردش خون درد را تسکین دهد. همچنین گفته می‌شود که استفاده از مگنت در نقاط خاصی از بدن باعث همراستا شدن میدان الکترومغناطیسی بدن خواهد شد.
کودکان و زنان باردار نباید از مگنت تراپی استفاده کنند. کسانی که در بدن خود دستگاه‌های پزشکی یا ایمپلنت‌هایی با میدان مغناطیسی همچون ضربان ساز دارند نباید از مگنت تراپی استفاده کنند زیرا این درمان با کارکرد ایمپلنت تداخل می‌کند.
لیزر پرتوان
امروزه بسیاری از متخصصین بالینی از لیزر تراپی برای کاهش درد و التهاب ناشی از بسیاری از عارضه‌های شایع استفاده می‌کنند.
صدها تن از پزشکان و بیماران تأثیر لیزر تراپی را دیده‌اند و با اثرات درمانی آن آشنا هستند، ولی برای آن دسته از کسانی که با اثرات درمانی لیزر درمانی آشنایی ندارند در ادامه معرفی مختصری از این درمان آورده شده است:
این درمان درد و التهاب را کاهش می‌دهد و عوارض جانبی ندارد
در لیزر تراپی از فرآیندی موسوم به فتوبایومدولاسیون استفاده می‌شود. در این فرآیند فوتون‌ها وارد بافت شده و در میتوکندری سلول، جذب پروتئین سیتوکروم C می‌شود. این تعامل زنجیره‌ای بیولوژیکی از اتفاقات را برمی‌انگیزاند که منجر به افزایش متابولیسم سلولی و کاهش درد و التهاب خواهد شد. بر خلاف دارو درمانی، اثر لیزر تراپی در کاهش درد هیچگونه عوارض جانبی ندارد.
تسکین ماندگار درد
ذکر این نکته خالی از لطف نخواهد بود که بیماران پس از بهره‌مندی از لیزرتراپی تسکین ماندگار درد را گزارش کرده‌اند. اگرچه تعداد جلسات درمانی بسته به شدت عارضه متفاوت است ولی اکثر بیماران پس از دو الی سه جلسه اثر تسکینی این درمان را تجربه کرده‌اند.
قابل استفاده برای عوارض حاد و مزمن
در درمان عارضه‌های حاد با لیزر تراپی، تأثیر درمان هنگامی به بیشینه خود می‌رسد که بلافاصله پس از مصدومیت انجام شود (با فرض اینکه هیچ خون‌ریزش فعالی وجود نداشته باشد). هرچه زودتر التهاب کاهش یابد و فرآیند بهبودی آغاز شود برای بیمار بهتر است. در صورت بروز مصدومیت حاد، با لیزر تراپی می‌توان هرچه سریع‌تر بدن را به حالت طبیعی خود بازگرداند.
در مورد عارضه‌های مزمن، از لیزرتراپی بیشتر برای مبارزه با درد و التهاب پایا استفاده می‌شود.
قابل سفارشی شدن برای هر وضعیت
لیزرهایی که طیف قدرتی بیشتری دارند گزینه‌های درمانی متنوع‌تری را در پیش روی بیمار قرار می‌دهند. لیزری که بتواند طیف قدرتی نیم وات تا 25 وات را پوشش دهد، دست متخصص بالینی را باز می‌گذارد تا بصورت آهسته و ملایم درمان را پیش ببرد یا با حداکثر توان.
هر چه گزینه‌های درمانی بیشتر، قدرت انتخاب پزشک برای درمان بیشتر.
احساس راحتی بعد از درمان
بیمارانی که لیزر با توان بالا را دریافت کرده‌اند، کاهش سریع احساس درد را گزارش کرده‌اند. برای بیمارانی که از دردهای مزمن رنج می‌برند، این قابلیت بیش از سایرین خود را نشان می‌دهد.
درمان سریع
لیزر پر توان قادر است مقدار زیادی انرژی را در مدت زمانی کم به ناحیه درگیر برساند به همین خاطر سریع‌تر به دوز درمانی می‌رسد. برای کسانی که برنامه زمانی فشرده‌ای دارند، چه بیماران و چه متخصصین پزشکی، درمان‌های سریع و موثر ضرورت دو چندانی دارد.
جراحی برای آرتروز
یکی از روش‌های شناخته شده برای درمان آرتروز تعویض مفصل با یک مفصل مصنوعی از طریق جراحی است. شایع‌ترین انواع جراحی تعویض مفصل، تعویض مفصل زانو و لگن است.
در موارد شدید آرتروز در انگشت یا مچ دست، می‌توان از فیوژن مفصل استفاده کرد، در فیوژن مفصل انتهای دو استخوان به هم جوش می‌خورند تا زمانی که بهبودی حاصل شود. این روش‌ها تنها در موارد شدید آرتروز انجام می‌شود، جایی که درد ناشی از آرتروز به قدری شدید است که هیچ دارو یا فیزیوتراپی به کاهش علائم کمک نمی‌کند.
دوران طلایی درمان سکته مغزی برای توانبخشی و کنترل عوارض سکته