نوار عصب و عضله در تشخیص اختلال حرکتی و فعالیت الکتریکی ماهیچه ها
نوار عصب و عضله (الکترومیوگرام یا EMG) به منظور ثبت فعالیت الکتریکی عضلات گرفته می‌شود. عضلات در زمان فعالیت جریان برق تولید می‌کنند، شدت این جریان معمولاً متناسب با سطح فعالیت عضلات است. به نوار عصب و عضله میوگرام نیز گفته می‌شود.
کاربردهای نوار عصب و عضله
چنانچه بیمار دچار ضعف غیرقابل توضیح عضلات شده باشد، نوار عصب و عضله گرفته می‌شود. پزشک از روی نوار می‌تواند عارضه‌هایی عضلانی را از هم تشخیص دهد که علامت آغازین آنها ضعف عضلانی ناشی از اختلال‌های عصبی است. به علاوه از نوار عضله برای تمایز قائل شدن بین ضعف واقعی و ضعف ناشی از استفاده نکردن از عضلات به دلیل درد یا بی‌انگیزگی استفاده می‌شود. همچنین نوار عصب و عضله برای طبقه‌بندی سطح آسیب یا تحریک عصبی نیز به کار برده می‌شود.
روش گرفتن نوار داخل عضلانی EMG
متخصص سوزن را از روی پوست در عضله فرو می‌کند. این سوزن مانند الکترود عمل می‌کند و فعالیت الکتریکی را ثبت می‌کند. فعالیت روی نوسان‌نما (اسیلوسکوپ) نشان داده می‌شود و از طریق بلندگو نیز قابل شنیدن است. چون عضلات اسکلتی غالباً بزرگند، باید چند الکترود سوزنی در نقاط مختلفی از عضله فرو برده شود تا نوار عضله اطلاعات کافی و صحیحی را ارائه دهد. پس از آن که متخصص الکترودها را در نقاط مناسب قرار داد، از بیمار می‌خواهد که عضلات را منقبض کند، برای مثال پا را خم کند. وجود داشتن موج و شکل و اندازه آن (پتانسیل عمل) روی نوسان‌نما اطلاعات مفیدی را درباره قابلیت عضله در واکنش نشان دادن به تحریک عصبی به دست می‌دهد. در اثر انقباض هر فیبر عضلانی پتانسیل عمل تولید می‌شود. بزرگی فیبر عضلانی بر سرعت حرکت (سرعت و وقفه بین پتانسیل‌های عمل) و بزرگی (دامنه) پتانسیل عمل اثر می‌گذارد.
آیا گرفتن نوار عضله دردناک است؟
بله، زمانی که متخصص الکترودهای سوزنی را وارد عضله می‌کند، دچار دردی خواهید شد که شبیه به تزریق عضلانی است، البته هنگام گرفتن نوار عضله هیچ تزریقی انجام نمی‌شود. پس از آن نیز عضله تا چند روز دردناک خواهد بود.
هنگام گرفتن نوار عصب و عضله چه آزمایش‌های دیگری انجام می‌شود؟
تست سرعت هدایت عصبی (NCV) غالباً همزمان با گرفتن نوار عضله انجام می‌شود. عصب در این آزمایش با استفاده از جریان برق تحریک می‌شود و همزمان الکترود دومی تکانه الکتریکی پایین جریان را از ابتدا اندازه‌گیری می‌کند. این تست معمولاً با استفاده از الکترودهای چسبی سطحی، مشابه الکترودهای نوار قلب، انجام می‌شود، الکترودها روی پوست بالای عصب‌ها در نقاط مختلف بدن چسبانده می‌شود. یک الکترود عصب را با اعمال تکانه الکتریکی بسیار خفیفی تحریک می‌کند، الکترودهای دیگر فعالیت الکتریکی حاصل را ثبت می‌کند. فاصله بین الکترودها و مدتی که طول می‌کشد تا تکانه‌های الکتریکی بین الکترودها جابجا شود، برای محاسبه سرعت انتقال تکانه (سرعت هدایت عصبی) به کار برده می‌شود. کاهش سرعت انتقال علامت بیماری عصبی است. تست NCV (سرعت هدایت عصبی) برای تشخیص اختلال‌های عصبی (مانند نوروپاتی) یا عارضه‌هایی مانند سندرم تونل کارپال به کار برده می‌شود که در آنها آسیب عصبی بر عملکرد عضلات اثر می‌گذارد. حین تست NCV باید دمای بدن در حد معمول نگه داشته شود، چون هدایت عصبی در دمای پایین کاهش می‌یابد.
چه کسی تست را انجام می‌دهد؟
وزارت بهداشت و درمان مقرر کرده است که فقط پزشک آموزش دیده تست نوار عصب و عضله را انجام دهد و سوزن‌های آن را در عضله فرو کند. دستیار پزشک نیز می‌تواند تحت نظارت وی تست هدایت عصبی را انجام دهد.
نوار عصب و عضله از چه افرادی گرفته می‌شود؟
چنانچه بیمار دچار بی‌حسی، گزگز، درد، ضعف و یا گرفتگی عضله باشد، از او نوار عصب و عضله و یا تست هدایت عصبی گرفته می‌شود.
گرفتن نوار چقدر طول می‌کشد؟
گرفتن نوار اعصاب و عضله معمولاً 90 ـ 40 دقیقه طول می‌کشد. این تست نیاز به آمادگی خاصی ندارد و بیمار می‌تواند تمام فعالیت‌های معمول خود، از قبیل خوردن، رانندگی و ورزش را انجام دهد. پس از تست نیز محدودیت خاصی وجود ندارد و عوارض بلندمدتی بروز نمی‌یابد.
آیا برای گرفتن نوار عصب و عضله باید ناشتا بود؟
خیر، ناشتا بودن برای این تست‌ها ضروری نیست و می‌توانید وعده‌های غذای معمول خود را میل کنید. البته بهتر است از یک ساعت قبل از گرفتن نوار چند فنجان قهوه ننوشید تا لازم نباشد که حین گرفتن نوار دستشویی بروید.
آیا قبل از گرفتن نوار عصب و عضله باید مصرف دارو قطع شود؟
در اکثر موارد نیازی به قطع مصرف دارو نیست. درهر حال بهتر است که در این باره با پزشک معالج خود مشورت کنید.
چه لباسی مناسب است؟
بهتر است لباس گشادی بپوشید که بتوانید آن را راحت دربیاورید. لباس زیر آستین بلند نپوشید. همچنین می‌توانید تی شرت و شلوارک گشاد همراه بیاورید.
نوار عصب و عضله برای تشخیص چه بیماری‌هایی گرفته می‌شود؟
نوار اعصاب و عضله برای بررسی سلامت عصب‌ها و عضلات گرفته می‌شود. طیف وسیعی از مشکلات عصبی وجود دارد که گرفتن نوار EMG به تشخیص آنها کمک می‌کند. پزشک معالج توضیحات کاملی را درباره کاربردهای نوار عصب و عضله دست و پا و ضرورت انجام این تست ارائه می‌دهد.
آیا نوار عصب و عضله همان سونوگرافی است؟
خیر، EMG کاملاً با سونوگرافی تفاوت دارد. سونوگرافی نوعی روش تصویربرداری است که در آن از امواج صوتی استفاده و در بخش رادیولوژی انجام می‌شود.
آیا می‌توانم پس از گرفتن نوار رانندگی کنم؟
پس از گرفتن نوار عصب و عضله می‌توانید رانندگی کنید یا هر کاری که دوست دارید، انجام دهید.
عوارض
نوار عصب و عضله عملی کم‌خطر است و عوارض پس از آن نادر است. البته در نقاطی که الکترود سوزنی وارد می‌شود، اندکی احتمال خونریزی، عفونت و آسیب عصبی وجود دارد. زمانی که الکترودهای سوزنی در عضلات امتداد دیواره قفسه سینه وارد می‌شود، احتمال بسیار پایینی وجود دارد که هوا وارد ناحیه بین ریه‌ها و دیواره قفسه سینه بشود و آسیب دیدن ریه و پاره شدن کیسه‌های هوایی (پنوموتوراکس) شود.
آمادگی قبل از نوار عصب و عضله
احتیاط‌ها
بیمار باید عارضه‌هایی را که به آنها مبتلا است، به متخصص مغز و اعصابی که تست نوار عصب و عضله را انجام می‌دهد، اطلاع دهد. بیماران موظفند که متخصص را در جریان موارد زیر بگذارند:
- داشتن باطری قلب (پیس میکر) یا وجود هر نوع وسیله برقی در بدن
- مصرف داروهای رقیق کننده خون
- ابتلا به هموفیلی، اختلال در لخته شدن خون که باعث طولانی شدن خونریزی می‌شود.
سوالات مهم
هنگام گرفتن وقت نوار عصب و عضله، سوال‌های زیر را بپرسید:
- زمان حضور در آزمایشگاه
- محل آزمایشگاه و بهترین راه برای رسیدن به آن
- آیا باید مصرف داروهای تجویزی یا بدون نسخه را قبل از گرفتن نوار قطع کنید؟
- آیا هنگام گرفتن نوار می‌توانید همراه داشته باشید؟
استحمام
مدت کوتاهی قبل از گرفتن نوار حمام کنید تا چربی روی پوست پاک شود. قبل از آزمایش لوسیون یا کرم به پوست نزنید.
نتیجه
متخصص مغز و اعصاب نوار عصب و عضله را تفسیر می‌کند و گزارش ارائه می‌دهد. پزشک معالج نیز تشخیص خود را پس از مطالعه گزارش اعلام می‌کند.
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید