نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافی (eeg) برای تشخیص آسیب های مغزی
الکتروانسفالوگرام (نوار مغزی یا EEG) آزمایشی است که در آن دیسک‌های فلزی صاف و کوچک، به نام الکترود برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز به سر بیمار متصل می‌شود. سلول‌های مغزی از طریق تکانه‌های الکتریکی با هم ارتباط برقرار می‌کنند و همواره، حتی هنگام خواب فعال هستند. این فعالیت به صورت خطوطی مواج روی نوار مغزی دیده می‌شود. نوار مغز یکی از آزمایش‌های تشخیصی اصلی صرع و دیگر اختلال‌های مغزی است.
چه کسی نوار مغزی می‌گیرد؟
متخصص مغز و اعصاب، پزشکی که در زمینه اختلال‌های سیستم عصبی تخصص دارد، نوار مغز EEG یا EP را تفسیر می‌کند و نتایج را ظرف یک تا دو هفته برای پزشک معالج ارسال می‌کند. سپس بیمار برای اطلاع از نتیجه نهایی از پزشک معالج خود وقت می‌گیرد.
انواع تست نوار مغز (EEG)
در این بخش انواع نوار مغزی را توضیح می‌دهیم.
نوار مغزی روتین
گرفتن نوار مغزی معمولی یک ساعت طول می‌کشد.
نوار مغزی محرومیت از خواب
گرفتن این نوار مغزی یک و نیم ساعت طول می‌کشد و در این مدت، وضعیت مغز در حالت بیدار، خواب آلود و خوابیده بررسی می‌شود. از بیمار خواسته می‌شود که شب قبل از گرفتن نوار مغزی نخوابد. نوار مغزی به جز نوشیدنی‌های کافئین‌دار، پرهیز غذایی دیگری ندارد. به بیمار توصیه می‌شود که قبل و بعد از انجام تست رانندگی نکند.
نوار مغزی طولانی
برای گرفتن نوار مغزی طولانی، عملکرد مغزی که به طور جزئی دچار محرومیت از خواب است، به مدت 4 ساعت تحت نظر گرفته می‌شود و تصویربرداری دیجیتال نیز انجام می‌شود. عملکرد مغز به مدت 3 ساعت در حالت بیدار، خواب آلود و خوابیده بررسی می‌شود. حداقل سه ساعت و نیم برای این تست در نظر بگیرید. نوار مغزی به جز نوشیدنی‌های کافئین‌دار، پرهیز غذایی دیگری ندارد.
تست‌های پتانسیل برانگیخته (EP)
سه نوع تست پتانسیل برانیگخته به شرح زیر انجام می‌شود.
پتانسیل برانگیخته بینایی (VEP)
بیمار روبروی صفحه نمایشگری می‌نشیند که الگوی شطرنجی متناوب روی آن نمایش داده می‌شود. اگر عینکی هستید، عینکتان را همراه بیاورید. این تست به 30 دقیقه زمان نیاز دارد.
پتاسنیل برانگیخته شنوایی ساقه مغز (BAEP)
بیمار صداهایی را در گوش خود می‌شنود. این تست به 30 دقیقه زمان نیاز دارد.
پتانسیل برانگیخته حسی (SEP)
تکانه‌های الکتریکی کوتاهی به بازوها یا پاها اعمال می‌شود. بیمار باید بلوز و شلوار راحتی بپوشد که بتواند آن را تا بالای زانو تا بزند. گرفتن این نوار مغزی یک ساعت و نیم طول می‌کشد.
دلیل گرفتن نوار مغزی
نوار مغزی تغییرات فعالیت مغز را ثبت می‌کند و از این نظر برای تشخیص اختلال‌های مغزی، به ویژه صرع مفید است. نوار مغزی هوش را اندازه‌گیری نمی‌کند و بیماری‌های روحی را نشان نمی‌دهد. EEG برای تشخیص یا درمان اختلال‌های زیر کاربرد دارد:
- صرع یا دیگر اختلال‌های تشنجی
- تومور مغز
- ضربه مغزی
- نقص عملکرد مغز که ممکن است عللی جدی، مانند انسفالوپاتی داشته باشد.
- التهاب مغز (انسفالیت)
- سکته مغزی
- اختلال‌های خواب
- دمانس و آلزایمر
از EEG برای تایید مرگ مغزی فردی که به کما رفته است، نیز استفاده می‌شود. نوار مغزی پیوسته برای تعیین سطح مناسب هوشیاری در بیماران قرار گرفته در کمای القائی نیز گرفته می‌شود.
خطرها
نوار مغزی تستی ایمن و بدون درد است. در بیماران مبتلا به صرع، گاهی اوقات حمله تشنج عمداً در زمان گرفتن نوار مغزی برانگیخته می‌شود، البته بیمار کاملاً تحت نظارت و مراقبت قرار دارد.
آمادگی قبل از نوار مغزی
پزشک توصیه‌های لازم را برای آمادگی قبل از گرفتن نوار مغزی ارائه می‌دهد. در کل اقدامات زیر قبل از گرفتن نوار مغزی انجام می‌شود:
- پزشک روش انجام تست را توضیح می‌دهد و بیمار سوال می‌پرسد تا ابهامات خود را برطرف کند.
- بیمار فرم رضایت‌نامه را امضاء می‌کند و به این ترتیب اجازه انجام تست را می‌دهد. بیمار باید فرم را به دقت مطالعه کند و اگر مورد مبهمی وجود داشت، درباره آن سوال کند.
- از بیمار خواسته می‌شود که موهای خود را شب قبل با شامپو بشوید، اما نرم کننده نزند و از هیچ نوع فراورده مراقبت از مو، مانند ژل یا اسپری مو استفاده نکند.
- بیمار باید تمام مکمل‌ها و داروهای مصرفی فعلی (تجویزی و بدون نسخه) را به پزشک اطلاع دهد.
- مصرف داروهایی که روند انجام تست را مختل می‌کند، باید طبق دستور پزشک قطع شود. هیچ‌گاه نباید مصرف دارو را بدون مشورت با پزشک قطع کرد.
- مصرف هر نوع غذا یا نوشیدنی حاوی کافئین از 12 ـ 8 ساعت قبل از تست ممنوع است.
- بیمار باید دستورات پزشک درباره کمتر خوابیدن در شب قبل از آزمایش را به دقت رعایت کند. برای گرفتن بعضی از نوارهای مغزی لازم است که بیمار هنگام تست بخوابد. اگر لازم باشد که EEG هنگام خواب گرفته شود، بیمار بزرگسال نباید شب قبل بیشتر از 5 ـ 4 ساعت بخوابد. کودکان نیز نباید شب قبل از تست بیشتر از 7 ـ 5 ساعت بخوابند.
- مصرف خوراکی‌های کافئین‌دار از 12 ـ 8 ساعت قبل از تست ممنوع است.
- ناشتا بودن در شب قبل تست یا در روز آن توصیه نمی‌شود. افت قند خون بر نتایج تست اثر می‌گذارد.
- پزشک معالج با توجه به وضعیت سلامتی بیمار، توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهد.
مراحل گرفتن نوار مغز
هنگام گرفتن نوار مغزی
مطمئن باشید که گرفتن نوار مغزی بدون درد است و فقط ممکن است دچار ناراحتی مختصری بشوید. الکترودها هیچ حسی را منتقل نمی‌کند و فقط امواج مغزی را ثبت می‌کند. مراحل گرفتن نوار مغزی به شرح زیر است:
- متخصص سر را اندازه می‌گیرد و روی جمجمه را با مداد مخصوص علامت می‌زند تا محل اتصال الکترودها مشخص شود. این نقاط با کرم مالش داده می‌شود تا نوار مغزی بهتری ثبت شود.
- متخصص دیسک‌های فلزی (الکترودها) را روی سر قرار می‌دهد، الکترودها با چسب مخصوص روی سر چسبانده می‌شود. گاهی اوقات یک کلاه کشی روی الکترودهای متصل شده کشیده می‌شود. الکترودها با سیم به دستگاهی متصل می‌شود که امواج مغزی را تقویت می‌کند و آنها را روی رایانه ثبت می‌کند.
پس از آن که الکترودها در محل مناسب قرار گرفت، گرفتن نوار مغزی تقریباً 60 دقیقه طول می‌کشد. اگر لازم باشد که نوار مغزی هنگام خواب گرفته شود، تست بیشتر از سه ساعت زمان می‌برد.
- بیمار در یک وضعیت راحت دراز می‌کشد و چشم‌ها را می‌بندد، متخصص در زمان‌های مختلف از بیمار می‌خواهد که چشم‌ها را باز کند و ببندد، محاسبات ساده‌ای انجام دهد، یک پاراگراف متن بخواند، به یک تصویر نگاه کند، به مدت چند دقیقه نفس عمیق (هیپرونتیلاسیون) بکشد یا به جرقه‌های نورانی نگاه کند.
- غالباً فیلم هنگام گرفتن نوار مغزی ضبط می‌شود. همزمان با ثبت امواج مغزی، یک دوربین فیلمبرداری حرکات بدن را ثبت می‌کند. این تست ترکیبی برای تشخیص و درمان عارضه به کار برده می‌شود.
پس از گرفتن نوار مغزی
پس از گرفتن نوار مغزی، الکترودها برداشته می‌شود و خمیر الکترود با آب گرم، استون یا نارون کوهی شسته می‌شود. گاهی اوقات لازم است که موها را دوباره در خانه شست. اگر بیمار آرام‌بخش مصرف کرده باشد، باید تا زمان از بین رفتن اثر دارو، استراحت کند. همچنین بیمار باید همراهی داشته باشد که وی را به منزل برساند. پوست در محل اتصال الکترود قرمز و تحریک می‌شود، اما این عوارض ظرف چند ساعت برطرف می‌شود. پزشک مشخص می‌کند که چه زمانی می‌توان مصرف داروهایی را که برای گرفتن نوار مغز قطع شده است، دوباره شروع کرد. پزشک معالج توصیه‌های تکمیلی و خاص را با توجه به وضعیت بیمار توصیه می‌کند.
تفسیر نوار مغزی
متخصص مغز و اعصاب EEG را تفسیر می‌کند و نتیجه را برای پزشک معالج ارسال می‌کند.
نتایج نرمال
فعالیت الکتریکی مغز به صورت الگویی از موج‌ها ثبت می‌شود. سطوح مختلف هوشیاری، مانند حالت خواب و بیداری، دامنه فرکانس موجی خاصی در هر ثانیه دارد که نرمال محسوب می‌شود. برای مثال الگوهای موجی هنگام بیدار بودن سریع‌تر از زمان خواب حرکت می‌کند. نرمال بودن الگوها یا فرکانس موج‌ها در نوار EEG مشخص می‌شود. فعالیت نرمال معمولاً به معنای این است که اختلال مغزی وجود ندارد.
نتایج غیرعادی
غیرعادی بودن نوار مغزی از علل زیر نشأت می‌گیرد:
- صرع یا دیگر اختلال‌های تشنجی
- هموراژ یا خونریزی غیرعادی
- اختلال خواب
- انسفالیت (ورم کردن مغز)
- تومور
- مرگ بافت به دلیل وجود انسداد در مسیر جریان خون
- میگرن
- سوءمصرف الکل یا مواد مخدر
- ضربه مغزی
پزشک باید نوار مغزی را تفسیر کند، به بیماران توصیه می‌شود که برای موثرتر بودن ویزیت، سوال‌های خود را یادداشت کنند و درباره هر مورد مبهمی که در نوار مشاهده می‌کنند، از پزشک راهنمایی بخواهند.
تفاوت ام آر ای و EEG
روش‌های تشخیصی بسیاری وجود دارد که در آنها از ابزار تشخیصی گوناگون با عملکردها و کاربردهای مختلف استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها تحول عظیمی را در دانش پزشکی ایجاد کرده است و تشخیص‌ها و قضاوت‌های پزشکان را دقیق‌تر ساخته است. در میان این دستگاه‌ها، دستگاه نوار مغزEEG و MRI بیشترین کمک را به تشخیص دقیق عارضه‌های مختلف بدن می‌کنند. البته دستگاه‌های ام آر آی و نوار مغزی کاملاً با هم تفاوت دارند.
EEG مخفف الکتروانسفالوگرافی است، نوار مغزی آزمایشی تشخیصی است که دستگاه آن عملکرد و فعالیت امواج مغزی را ثبت می‌کند. دستگاه EEG به سر متصل می‌شود تا تکانه‌های الکتریکی مغز را ثبت کند. محرک‌های الکتریکی تولید شده توسط نورون‌ها تشخیص و ثبت می‌شود. سپس متخصص نوار مغزی را بررسی و آنالیز می‌کند و وجود ناهنجاری‌های الکتریکی را بررسی می‌کند. بسته به این که پزشک به چه عارضه‌ای مشکوک شده باشد، به فعالیت‌های غیرعادی امواج مغزی توجه می‌کند؛ برای مثال موج‌های تیز یا بلند در نوار مغزی کودکان علامت صرع است.
حال آن که MRI (مخفف تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) آزمایش تشخیصی پیشرفته‌ای است که در آن از آهنرباها و امواج رادیویی برای تصویربرداری از بخشی از بدن استفاده می‌شود. MRI روشی غیرتهاجمی است که تصویری دقیق را از اندام‌های داخلی بدن ارائه می‌دهد. در این روش میدان مغناطیسی از بدن عبور داده می‌شود تا تصویر دقیقی از بدن به دست بیاید و پزشک بتواند ناهنجاری‌ها و موارد غیرعادی را تشخیص دهد.
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید
باسلام میخواستم ببینم شما میدونین کجا میشه نوار ساقه مغزانجام داد