آموزش گذاشتن لوله تغذیه بینی معده ای (ng tube): سوند معده
اگر به مشکل اختلال بلع دچار شده اید ممکن است به یک سوند معده نیاز داشته باشید. به این فرآیند گذاشتن لوله تغذیه بینی – معده‌ای می‌گویند. برای گذاشتن لوله تغذیه بینی – معده‌ای، پزشک یا پرستار یک لوله پلاستیکی نازک را از طریق سوراخ بینی به داخل مری فرستاده و از آنجا به داخل معده وارد می‌کند. به محض قرار گرفتن لوله در جای خود، تیم پزشکی از این لوله برای تغذیه و دارو استفاده می‌کنند. همچنین می‌توان از این لوله برای تخلیه معده از موادی همچون مواد سمی یا نمونه‌گیری از محتویات معده استفاده کرد.
اگر پزشک برایتان استفاده از لوله تغذیه بینی – معده‌ای را تجویز کرده است، عدم استفاده از این لوله برای شما این خطر را در پی دارد که نخواهید توانست به مقداری که برای حفظ وزن لازم است غذا و نوشیدنی بخورید.
کلینیک توانبخشی یادمان با بهره مندی از دانش تیم متخصصین مغز و اعصاب و تجربه تیم توانبخشی می‌تواند در زمینه رفع مشکلات اختلال بلع از طریق نصب و آموزش استفاده از لوله‌های تغذیه مصنوعی(NG) به بیماران کمک کند.
لوله بینی – معده‌ای معمولاً برای بیمارانی استفاده می‌شود که:
چه زمانی به استفاده از لوله بینی – معده‌ای نیاز است؟
- دچار آسیب دیدگی به ناحیه گردن یا صورت شده‌اند
- جراحی گردن یا صورت انجام داده‌اند
- برای تنفس به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز دارند
- دچار انسداد یا گرفتگی روده شده‌اند
- در کما هستند
- از این لوله برای تغذیه نوزادان زودرس نیز استفاده می‌شود.
پزشک یا پرستاران می‌توانند غذا و دارو را از طریق لوله تغذیه بینی – معده‌ای به بدن بیمار برسانند. همچنین می‌توانند با عمل مکش، از طریق همین لوله محتویات معده بیمار را خارج کنند. برای مثال، شاید پزشک از سوند معده برای کمک به درمان مسمومیت اتفاقی یا اوردوز با مواد مخدر استفاده کند. اگر ماده مضری را بلعیده باشید، تیم پزشکی می‌تواند با استفاده از همین لوله آن ماده را از معده تخلیه کند یا داروها را به معده برساند. برای مثال، ممکن است تیم پزشکی ذغال فعال را از طریق لوله تغذیه بینی – معده‌ای وارد معده کند تا به جذب ماده مضر کمک نماید. این کار به کاهش احتمال واکنش شدید بدن کمک خواهد کرد.
همچنین تیم پزشکی می‌تواند از لوله تغذیه بینی – معده‌ای استفاده کنند تا:
- نمونه‌ای از محتویات معده را برای آزمایش خارج کنند
- مقداری از محتویات معده را برای کاهش فشار بر انسداد روده خارج نمایند
- معده را از خون تخلیه کنند
چطور باید برای گذاشتن لوله تغذیه بینی – معده‌ای آماده شد؟
اگر نیاز است تا برایتان لوله تغذیه بینی – معده‌ای گذاشته شود، باید به بیمارستان مراجعه کنید. در بعضی موارد، امکان دارد در منزل نیز لوله گذاری انجام شود. در اکثر موارد، نیازی نیست اقدامی جهت آمادگی انجام دهید. درست پیش از وارد کردن لوله، شاید بهتر باشد که محتویات بینی خود را تخلیه کرده و چند جرعه آب بنوشید.
چگونه لوله را در بدن قرار می‌دهند؟
لوله تغذیه بینی – معده‌ای را یا در بخش بستری یا در بخش بیماران سرپایی گذاشته می‌شود. این فرآیند معمولاً بین 20 الی 30 دقیقه به طول می‌انجامد. گذاشتن لوله سوند شاید باعث اندکی ناراحتی جزئی شود. در هنگام گذاشتن لوله تغذیه:
- از شما خواسته می‌شود تا بنشینید.
- یک پرستار لوله باریک تغذیه را از بینی به سمت معده هدایت می‌کند. در این مرحله ممکن است کمی اذیت شوید.
- سطح pH (اسیدی بودن) معده بررسی می‌شود، شاید یک عکس رادیولوژی نیز از قفسه سینه گرفته شود تا از قرار گرفتن لوله در جای مناسب اطمینان حاصل شود.
- سپس جای لوله را محکم کرده و چسب آن روی گونه می‌چسبانند.
- طول لوله‌ای که بیرون از بدن قرار گرفته را از بینی تا معده اندازه‌گیری می‌کنند. از این روش می‌توان بعنوان یک معیار نسبی برای بررسی موقعیت لوله استفاده کرد.
پس از گذاشتن لوله چه اتفاقی خواهد افتاد؟
پس از گذاشتن لوله تغذیه‌ای بینی – معده‌ای، تغذیه از طریق لوله آغاز خواهد شد. انتهای لوله به یک “کیسه غذا” و یپی به یک پمپ تغذیه وصل می‌شود، این پمپ غذا را با سرعتی که پزشک تجویز کرده است وارد بدن بیمار خواهد کرد. اگر برای 5 روز یا بیشتر چیزی نخورده باشید، از خون شما نمونه‌برداری خواهد شد تا پزشک، پیش از شروع تغذیه از طریق لوله، بررسی کند آیا معده شما برای قبول کردن غذا آماده است یا خیر.
جای گرفتن لوله چگونه بررسی می‌شود؟
- بررسی کنید که طول خارجی لوله، از نقطه نشانه‌گذاری شده در انتهای سوراخ بینی، حرکت نکرده باشد. اگر لوله حرکت کرده با پرستار یا پزشک خود تماس بگیرید.
- پرستار یا پزشک یک کاغذ pH را به شما خواهند داد تا موقعیت لوله را با آن بررسی کنید.
- از یک سرنگ 50 میلی لیتری استفاده کنید و تقریباً 2 الی 3 میلی‌لیتر از مایع معده‌ای را با سرنگ بکشید.
- مقداری کمی از آن مایع را روی آن نوار بریزید.
- نتایج را با جدولی که به شما داده شده مقایسه کنید. سطح اسیدی نوار باید منطبق بر 5.5 یا کمتر باشد. اگر نتایج بیشتر از 5.5 را نشان می‌داد با پرستار یا پزشک خود تماس بگیرید.
چه غذایی مصرف می‌کنم؟
یک نوع غذای مایع برایتان تجویز می‌شود که می‌توانید از داروخانه تهیه کنید، این غذا حاوی تمام مواد مغذی روزانه مورد نیاز بیمار است. ممکن است بخشی یا تمام مواد مغذی روزانه خود را از لوله تغذیه دریافت کنید، که این امر به وضعیت پزشکی و احتیاجات شما بستگی دارد و همچنین ممکن است مایعاتی دیگری نیز از طریق لوله به شما داده شود. پزشک حجم و سرعت غذادهی را به گونه‌ای تنظیم خواهد کرد که مطابق نیاز بدن شما باشد.
آیا با وجود لوله تغذیه می‌توانم چیزی بخورم یا بنوشم؟
توانایی بلع شما توسط یک پزشک ارزیابی شده و تصمیم می‌گیرد که آیا بلعیدن برای شما مشکلی ایجاد می‌کند یا خیر. ممکن است بتوانید با وجود لوله تغذیه چیزی بخورید و بنوشید البته تا وقتی که دشواری در بلع نداشته باشید.
چه مدت باید لوله تغذیه در بدن من بماند؟
شاید مجبور باشید روز و شب از لوله تغذیه استفاده کنید یا شاید فقط در طول شب. پزشک این موارد را برایتان توضیح خواهد داد.
آیا می‌توانم با لوله تغذیه راه بروم؟
با لوله تغذیه خواهید توانست راه بروید و معمولاً برایتان محدودیتی زیادی ایجاد نخواهد شد. پمپ و کیسه غذا در یک محفظه مخصوص جاگرفته و پمپ نیز دارای باتری است که توانایی نگهداری شارژ تا چندین ساعت را خواهد داشت، البته بهتر است در تمام طول مدت مصرف در شارژ باقی بماند.
آیا می‌توانم حمام کنم یا دوش بگیرم؟
مشکلی برای دوش گرفتن یا حمام کردن نخواهید داشت ولی باید مطمئن شوید که درپوش انتهایی لوله بسته و پانسمان نیز در جای خود محکم است. پس از حمام نیز باید بینی و پانسمان را به خوبی خشک کنید.
مراقبت‌های شخصی
برای راحتی و بهداشت خودتان بهتر است از این برنامه روزانه ساده پیروی کنید. این کار به پیشگیری از عفونت کمک خواهد کرد.
- همیشه پیش و پس از کار با لوله و تجهیزات لوله تغذیه دستان خود را بشویید.
- خشکی بینی و دهان، خشکی یا ترک خوردگی پوست یا دردناکی ناحیه را بررسی کنید.
- پوست اطراف بینی خود را با یک کرم مرطوب کننده مناسب چرب کنید تا از بروز حساسیت و خشکی پوست پیشگیری نمایید.
- مطمئن شوید که پانسمان و چسب‌ها تمیز و بدون مشکل هستند و به پوست چسبیده‌اند. اگر نمی‌توانید خودتان چسب‌ها را عوض کنید از پرستار کمک بگیرید.
بهداشت دهان
مراقبت از دهان برای داشتن دندان‌ها و لثه‌ای سالم بسیار مهم است. پلاک و جرم دندان می‌تواند به سرعت روی دندان‌ها تشکیل شود و به همین دلیل انجام روزانه مراقبت‌های دندانی از اهمیت زیادی برخوردار است. دندان‌ها، لثه و زبان خود را دو بار در روز با استفاده از یک مسواک با پرز نرم مسواک کنید. اگر دندان مصنوعی دارید، باید آنها را نیز به صورت روزانه درآورده و نظافت کنید. لب‌هایتان را نیز می‌توانید با استفاده از وازلین مرطوب نگاه دارید. اگر در دهان خود خونریزی یا مشکل دیگری دارید حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
آیا عادات روده‌هایم تغییر خواهد کرد؟
شاید در مدت استفاده از لوله تغذیه بینی – روده‌ای دچار اسهال یا یبوست شوید. اگر هر یک از این موارد را داشتید حتماً پزشک یا پرستار را در جریان بگذارید
چگونه تحت نظر قرار خواهم گرفت؟
تا وقتی که لوله تغذیه بینی – روده‌ای در بدن شماست، پزشکان شما را به دقت تحت نظر قرار می‌دهند تا مطمئن شوند که بدن شما تحمل تغذیه را دارد.
* لوله تغذیه پیش و پس از آغاز تغذیه یا خوردن دارو بررسی می‌شود تا در محل درست خود قرار گرفته باشد.
* همچنین در صورت بروز سرفه‌های شدید، حالت تهوع و استفراغ یا تغییر طول لوله، تیم پزشکی لوله تغذیه را به دقت مورد بررسی قرار خواهند داد.
* پزشک رژیم تغذیه شما را به طور منظم مرور خواهد کرد.
* برای مبتلایان به دیابت، سطح قند خون نیز به طور منظم چک خواهد شد.
* همچنین وزن بدن نیز به طور منظم بررسی می‌شود.
* اگر علاوه بر تغذیه از راه لوله بصورت طبیعی نیز غذا می‌خورید و احساس می‌کنید رژیم غذایی‌تان تغییر کرده، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
* تمام مشکلات معده یا روده خود را به دقت بررسی کنید، از جمله حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست. اگر هر یک از این مشکلات بیش از 48 ساعت وجود داشت، پزشک خود را در جریان بگذارید. سایر اعضای تیم پزشکی، همچون پرستاران نیز در فرآیند درمان درگیر خواهند بود که این امر به شرایط شما بستگی دارد.
دارو
تا جای ممکن باید تمام داروها بصورت مایع باشند. اگر غیر از این است با یک پزشک یا داروساز مشورت کنید. همیشه پیش و پس از مصرف دارو با استفاده از 50 میلی لیتر آب لوله تغذیه را آب کشی کنید، این کار باعث می‌شود لوله تغذیه مسدود نشود. بین هر دارو نیز لوله تغذیه را با 10 میلی لیتر آب تمیز کنید. توصیه می‌کنیم هر دارویی را بصورت جداگانه مصرف کرده و همه را با هم مخلوط نکنید. این کار نیز به پیشگیری از انسداد لوله کمک خواهد کرد.
چگونه از انسداد لوله پیشگیری کنیم یا آن را برطرف کنیم؟
موثرترین روش برای پیشگیری از انسداد لوله تمیز کردن منظم آن با 50 میلی لیتر آب است. همیشه پیش و پس از مصرف غذا یا دارو، لوله تغذیه را آبکشی کنید. طبق توصیه متخصصین، چیز دیگری بجز غذا، آب و دارو را از طریق لوله تغذیه مصرف نکنید.
برای برطرف کردن انسداد
- سعی کنید با استفاده از 50 میلی لیتر آب ولرم (40 تا 50 درجه سانتیگراد) لوله را تمیز کنید، اگر این کار موثر نبود
- با 50 میلی لیتر آب امتحان کنید.
اگر همچنان لوله مسدود بود
- به آرامی در طول لوله، آن را بین انگشتان خود فشار دهید و به آرامی سرنگ را به عقب بکشید. سپس دوباره با آب ولورم لوله را تمیز کنید.
اگر این کار نیز موثر نبود
- مایعات را با فشار به داخل لوله نفرستید. با پزشک خود تماس بگیرید زیرا احتمال دارد به تعویض لوله نیاز باشد.
برای چه مدت باید از لوله تغذیه استفاده کنم؟
طول مدت استفاده از لوله تغذیه بینی – روده‌ای به دلیل استفاده از این لوله و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد. پرستار یا پزشک می‌تواند تخمینی از طول مدت استفاده از لوله را به شما بگوید. ممکن است پیش از ترخیص از بیمارستان لوله را از بدن جدا کنند، یا شاید به این خاطر که هنوز به لوله نیاز دارید، با لوله تغذیه از بیمارستان مرخص شوید. وقتی که نوبتش برسد یک پرستار کارآزموده لوله را از بدن خارج خواهد کرد.
کیسه تغذیه
به محض باز کردن غذا باید آن را در یخچال نگهداری کرد و هر غذایی که بیش از 24 ساعت مانده باید دور ریخته شود.
خطرات گذاشتن لوله تغذیه بینی – معده‌ای چیست؟
اگر هنگامی که متخصص لوله را از راه بینی وارد معده می‌کند، هوشیار باشید، شاید اندکی احساس ناراحتی داشته باشید. اگر لوله‌گذاری به درستی انجام نشود، بافت داخل بینی، سینوس، گلو، مری یا معده آسیب می‌بیند. همچنین ممکن است متخصص لوله را به اشتباه وارد نای و ریه کند. در این صورت غذا یا دارو اشتباهاً وارد ریه‌ها خواهد شد. این مسئله باعث آسپیراسیون خواهد شد. و در نهایت می‌تواند منجر به سینه پهلو یا عفونت‌های دیگر شود.
دیگر عوارض احتمالی لوله تغذیه بینی – معده‌ای عبارتند از:
- انقباض شکم
- ورم شکم
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- بالا آوردن غذا یا دارو
همچنین احتمال گرفتگی، پارگی یا جدا شدن لوله تغذیه نیز وجود دارد که هر یک از این موارد منجر به عوارض دیگری خواهد شد. استفاده از لوله تغذیه برای مدت طولانی می‌تواند باعث زخم یا عفونت بافت سینوس‌ها، گلو، مری یا معده شود. بنابراین اگر لازم باشد که برای مدتی طولانی از لوله تغذیه استفاده کنید، احتمالاً پزشک لوله گاستروستومی را در شکم قرار می‌دهد. پزشک می‌تواند با انجام جراحی لوله گاستروستومی را داخل شکم بیمار قرار دهد تا غذا مستقیماً وارد شکم شود.
چه راهکارهایی برای کاهش عوارض وجود دارد؟
برای کاهش ریسک عوارض لوله تغذیه می‌توانید:
- دندان‌هایتان را به طور منظم مسواک کنید
- بینی خود را به طور منظم تخلیه نمایید
- لوله را محکم به صورت خود بچسبانید
- لوله را برای وجود نشانه‌های سوراخ شدن، گرفتگی و تاب خوردگی لوله بررسی کنید
- هنگام تغذیه و تا یک ساعت بعد از آن سر خود را بالا نگاه دارید.
- مراقب بروز نشانه‌های تحریک، زخم و عفونت باشید.
اطلاعات بیشتر درباره طرح و دورنمای درمان را از پزشک خود بپرسید.
آیا روش جایگزینی وجود دارد؟
روش‌های دیگری نیز برای تغذیه بیمار وجود دارد، از جمله:
* گاستروستومی اندوسکوپیک زیر پوستی – در این روش لوله تغذیه با استفاده یک لوله انعطاف پذیر و بلند به داخل معده فرستاده می‌شود.
* گاستروستومی به کمک رادیولوژی – در این روش لوله تغذیه با هدایت یک دستگاه رادیولوژی به داخل معده فرستاده می‌شود.
هرچند ممکن است این روش‌ها برای شما مناسب نباشند. پزشک یا پرستار وضعیت شما را ارزیابی کرده و مناسب‌ترین روش را با توجه به بدن و نیازهای تغذیه‌ای شما انتخاب خواهند کرد.
فیزیوتراپی آرتروز: مگنت ، اولتراسوند و لیزر پرتوان ساییدگی
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید