بسیاری از بیماران بعد از بستری شدن به‌دلیل سکته مغزی، با اختلالات جسمی، گفتاری و روانی مواجه می‌شوند. چنین مشکلاتی اغلب با توانبخشی حرکتی قابل درمان هستند. برنامه‌های توانبخشی کمک می‌کنند تا بیمار بتواند مهارت‌های از دست رفته خود را بازیافته و وظایف و کار خود را دوباره به طور مستقل انجام دهد. در بسیاری از موارد، مغز پتانسیل خوبی برای بهبود دارد. با برنامه‌های توانبخشی مستمر و مداوم، بیشتر مشکلات ناشی از سکته مغزی برطرف می‌شوند. در مواردی که نقص عصبی مرکزی بهبود نمی‌یابد با آموختن روش‌هایی برای مقابله با مشکلات می‌توان عملکرد بیماران را بهبود بخشید.
تمرینات درمان دست جهت بازیابی سکته مغزی
حرکات کششی دو دست
این حرکات کششی را می‌توان به صورت فعالانه و یا غیرفعالانه انجام داد. افرادی که به دلیل سکته مغزی و لمس شدن دست قادر به حرکت دست خود نیستند با کمک نیروی خارجی می‌توانند حرکات کششی را انجام دهند. این روش از خشک شدن عضلات پیشگیری کرده و به حرکت دست آسیب دیده کمک میکند. افرادی که قادرند دست خود را تا حدودی حرکت دهند می‌توانند بدون کمک شروع به گرم کردن بدن و انجام حرکات کنند.
بازکردن و خم کردن مچ دست
ساعد خود را روی میز قرار داده و دستان را از لبه میز آویزان کنید. حالا دستتان را بالا و پایین حرکت داده و از مچ خم کنید. بعد از اتمام این حرکت، اینبار درحالی‌که کف دستتان به سمت بالا است حرکت را تکرار کنید.
خم کردن و بازکردن شست
کف دست را کاملا باز کنید گویا می خواهید عدد 5 را علامت دهید. سپس انگشت شست خود را به سمت انگشت کوچک حرکت دهید گویا می‌خواهید عدد 4 را نشان دهید. حال انگشت شست را بین این دو موقعیت به عقب و جلو حرکت دهید.
6 تمرین آسان حرکت دست در سکته مغزی
افرادی که قادرند تا حدودی دست خود را حرکت دهند می‌توانند این حرکات ساده را با استفاده از وسایل معمولی در خانه انجام دهند.
- روی هم انباشتن سکه‌ها
- نیشگون با گیره لباس
- انجام بازی‌های تخته‌ای نظیر شطرنج و چکرز
- چیدن پازل
- نواختن پیانو
- بازی با نرم افزار پیانو
این حرکات ممکن است خیلی زود خسته‌کننده شوند بنابراین اگر به دنبال روش‌های موثر و سرگرم کننده‌های موزیکال هستید دستگاه درمان دست با دستکش موزیکال را توصیه می‌کنیم.
تمرینات چرخشی و تغییر دست
هنگامی که توانستید حرکات پیچیده دست را کامل انجام دهید آماده انجام تمرینات چرخشی و تغییری شوید. یک مداد را بردارید و به دور انگشت میانه خود بچرخانید. با کمک انگشت شست، اشاره و انگشت انگشتری سعی کنید مداد را لمس کنید. حالا به فکر چرخاندن مداد به دور انگشتان خود باشید. حالا موقعیت مداد را تغییر داده و اینبار در حالت نوشتن ( بین انگشت شست، اشاره و انگشت کوچک) قرار دهید. مداد را به جلو بچرخانید و سعی کنید انتهای مداد را در دست نگهدارید. سپس مداد را به عقب چرخانده و نوک مداد را در دست نگه دارید. سعی کنید در امتداد مداد ذره ذره پیش بروید.
تمرینات دست پیشرفته
برای انجام این حرکات پیچیده دست به 10 شیء کوچک (نظیر لوبیای خام) نیاز دارید. سعی کنید لوبیاها را با انگشت جمع کنید. به جای اینکه فورا روی زمین بگذارید سعی کنید در کف همان دست نگه داشته و به جمع کردن مابقی لوبیاها ادامه دهید. درحالی که لوبیاها را در کف دست نگه داشته‌اید با انگشت شست و اشاره همان دست مابقی لوبیاها را جمع کنید. بعد از اتمام اینبار لوبیاها را یکی یکی با انگشت روی زمین بگذارید. با کمک انگشت شست لوبیاها را به سمت انگشت اشاره و شست حرکت داده و روی میز قرار دهید. این حرکت دست به هماهنگی و کنترل زیاد نیاز دارد. اگر در ابتدا با انجام آن مشکل داشتید فراموش نکنید که این یک حرکت سختی است و نیاز به تمرین بیشتری دارد.
8 تمرین درمان دست با توپ
توپهای مخصوص درمان دست ارزانترین ابزاری هستند که برای بازیابی حرکت دست بعد از سکته مغزی استفاده می شوند. اگر همچنان در فکر تقویت دست خود هستید از یک توپ نرم و اگر بیشتر به بازیابی مجدد هماهنگی و تعادل دست خود متمرکز هستید از یک شی محکم‌تر استفاده کنید. توپهای درمان دست معمولا در ضخامت‌های مختلف موجود هستند. بنابراین می‌توانید همیشه خود را به چالش بکشید.
- قدرت گرفتن در دست: توپ درمان دست را در دست گرفته و با انگشتان و شست خود محکم فشار دهید. سعی کنید نوک و پنجه انگشتان خود را به توپ فشار دهید.
- فشردن: توپ را بین شست و انگشتان خود قرار داده و فشار دهید. با کمک انگشتان خود از جهت بالا به پایین و انگشت شست از پایین به بالا همزمان به توپ فشار وارد کنید.
- بازکردن شست: با خم کردن و صاف کردن انگشت شست سعی کنید توپ را در کف دست خود به بالا و پایین بغلتانید. در این تمرین توپ درموقعیت صاف به بالا و پایین حرکت میکند.
- غلتاندن روی میز: توپ را با نوک انگشتان خود به سمت کف دست بغلتانید.
- خم کردن انگشت: توپ را کف دست نگه داشته و انگشتان خود را به توپ فشار دهید. این حرکت با تمرین شماره 1 یعنی محکم گرفتن در دست متفاوت است چراکه در این تمرین بیشتر تمرکز بر روی حرکت درونی است اما تمرین شماره 1 بیشتر یک حرکت کلی است. به عبارتی در این حرکت انگشتان خود را به سمت کف دست فشار میدهید.
- غلتادن شست: با کمک انگشت شست توپ را در یک حرکت دایره ای در کف دست خود بغلتانید.
- فشردن انگشتان: توپ را بین دو انگشت خود نگهداشته و فشار دهید. انگشتان دیگر را رها کنید.
- تقابل شست: با کمک انگشت شست توپ را در کف دست خود به این طرف و آن طرف حرکت دهید.
8 تمرین درمان دست با خمیر پاتی
اگر به جای توپهای درمان به دنبال روش خلاقانه هستید می‌توانید از خمیرهای پاتی استفاده کنید.
- قیچی انگشت: خمیر را بین دو انگشتان خود فشار دهید.
- فشردن نوک انگشتان: خمیر را بین انگشت شست و انگشتان دیگر قرار داده و با کمک انگشت شست و نوک انگشتان خمیر را فشار دهید.
- محکم گرفتن در دست: تمام انگشتان خود را در خمیر فشار دهید.
- فشردن صاف: انگشتان خود را صاف کرده و خمیر پاتی را بین انگشتان خود فشار دهید.
- جداکردن انگشت: خمیر پاتی را بین دو انگشت پیچیده و انگشتان خود را از هم جدا کنید.
- باز کردن انگشت: خمیر پاتی را به دور انگشت اشاره قلاب کرده و در حالی که خمیر مقاوت می کند سعی کنید انگشت اشاره را صاف کنید.
- جداکردن انگشتان: اینبار خمیر را به دور دست پیچیده و سعی کنید برای کشیدن خمیر انگشتان را کاملا از هم جدا کنید.
- کامل در چنگ گرفتن: با فشردن انگشتان به کف دست خمیر را در کف دست خود بههم بفشارید.
9 حرکت دست رومیزی
تمرینات ورزشی فیزیوتراپی عبارتند از :
- حرکت بالا و پایین کف دست
- حرکت خم کردن مچ دست
- حرکت به طرفین مچ دست
- حرکت غلتان
- پیچاندن مچ دست
- گرفتن و رها کردن
- چرخش مداد
- انداختن سکه
- پیچاندن انگشت
چگونه بعد از سکته مغزی دوباره راه برویم؟
توانبخشی ران و پاها
عضلات ران و پاها نقش عمده ای در راه رفتن ایفا می‌کنند. برای راه رفتن باید یک پا در مقابل پای دیگر قرار بگیرد. بسیاری از افراد مبتلا به سکته مغزی معمولا در حرکت دادن یک پا مشکل دارند و برخی به مشکل افتادگی پا (کشیدن نوک پا روی زمین) که شامل اختلال در دورسی فلکشن (خم کردن پاها) است دچار می‌شوند. به منظور بازیابی توان استفاده از چنین عضلاتی باید تمرینات افتادگی پا و ساق پا را انجام دهید تا مغز مهارت‌های جدید را بیاموزد.
تمرین تعادل و هسته
تعادل تاثیر مهمی در راه رفتن دارد. به غیر از تمرینات مخصوص ساق پا و پا انجام حرکات تعادلی نیز ایده خوبی هستند. ورزش تعادل شامل ایستادن بر روی یک پا به مدت چند دقیقه در طول روز و یا راه رفتن روی پاشنه و انگشت می‌باشد. هسته بدن را فراموش نکنید. هسته قوی به حفظ تعادل بدن در راه رفتن کمک شایانی می کند. بنابراین تمرینات هسته بدن را به برنامه‌های توانبخشی حرکتی خود بیفزایید.
اتصال مجد مغز به عضله
تمرینات توانبخشی باید بخش اصلی برنامه توانبخشی باشند. هرچه از عضلات بیشتر کار بکشید و تمرین کنید قدرت و هماهنگی عضلات بیشتر خواهد شد. تمرین موجب فعال شدن نوروپلاستی ( انعطاف پذیری سیستم عصبی) می‌شود. نوروپلاستی مکانیسمی است که مغز برای اتصال مجدد خود استفاده کرده و مهارت‌های جدید را می‌آموزد. هرچه تمرینات توانبخشی را بیشتر انجام دهید ارتباطات جدید در مغز قویتر می‌شوند. بنابراین درحالی که به فکر تقویت ساق پا، پا و هسته بدن هستید سعی کنید تمرینات را چندین بار تکرار کنید.
مطمئن باشید که بینایی و هوش فضایی شما خوب است
دید خوب و هوش فضایی در راه رفتن بسیار حائز اهمیت هستند. شما باید ببینید که کجا می‌روید و بتوانید موانع و همچنین هر دست اندازی که در سر راه شما قرار دارند را تشخیص دهید. اگر بعد از سکته مغزی دچار اختلال در دید شده اید قبل از اقدام به راه رفتن باید به فکر درمان و بهبود بینایی خود باشید. بیماران مبتلا به سکته مغزی باید از شرایطی موسوم به فراموشی یک طرفه بعد از سکته مغزی آگاه باشند. این شرایط موجب می شود بیمار به طور کامل طرف آسیب دیده بدن را فراموش کرده و خود نیز از این غفلت بی خبر باشد. این امر می‌تواند خطرناک باشد چراکه بیمارهنگام راه رفتن ممکن است با موانع برخورد کرده وبه خود آسیب برساند. اگر دچار فراموشی یک طرفه شده باشید معمولا پزشک و یا درمانگر به شما اطلاع خواهد داد و پرستارها نیز در این زمینه به بیمار کمک می‌کنند.
آموزش تکلیف خاص
بهترین روش برای بهبود راه رفتن بعد از سکته مغزی آموزش تکلیف خاص است. منظور از این اصطلاح این است که تمرین راه رفتن موجب بهبود راه رفتن می‌شود. هر حرکتی را که تکرار کنید مغز بهتر می‌تواند انجام دهد. بنابراین تمرین راه رفتن بهترین روش برای بهبود وضعیت راه رفتن پس از سکته مغزی است. درصورت استفاده از واکر و یا عصا بهتر می‌توانید تمرین را شروع کنید. سعی کنید با کمک پرستار در خانه و یا اطراف منزل راه بروید. با افزایش قدرت بدنی خود سعی کنید زمان راه رفتن را بیشتر کنید. اگر توان حرکتی برای راه رفتن با واکر ندارید مشکلی نیست سعی کنید تمرینات توانبخشی پاها و هسته بدن را انجام دهید. تمرینات توانبخشی با بازسازی قدرت بدنی موجب پیشرفت شده و در نهایت بیمار می‌تواند از واکر و عصا استفاده کند. درحقیقت، بیشتر درمانگران قبل از شروع تمرینات راه رفتن به حرکات تقویتی پا و هسته بدن می‌پردازند چراکه برای انجام تمرین نیاز به بدن قوی دارید.