فلج بل باعث ضعف ناگهانی در ماهیچه های صورت شده و منجر به افتادگی نیمی از صورت می شود. لبخند شما کج شده و چشم ها در سمتی که افتادگی رخ داده، در مقابل بسته شدن مقاومت می کند. فلج بلز که همچنین فلج صورت نامیده می‌شود، در هر سنی می‌تواند رخ دهد. علت دقیق فلج بلز مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که به علت ورم و التهاب عصبی که عضلات یک طرف صورت را کنترل می‌کند ایجاد می‌شود. ممکن است که واکنشی باشد که بعد از یک عفونت ویروسی رخ می‌دهد.
فلج صورت در بیشتر افراد موقتی است. علائم آن معمولاً بعد از چند هفته بهبود می‌یابد و بهبودی کامل حدود شش ماه طول می‌کشد. تعداد کمی از افراد ممکن است بعضی از علائم فلج بل را تا پایان عمر داشته باشند، فلج بلز به ندرت تکرار می شود. کلینیک تخصصی توانبخشی یادمان با بهره مندی از تیم متخصصان حرفه‌ای توانبخشی و فیزیوتراپی می‌تواند به بیماران عزیز در رفع علائم این عارضه کمک کند. برای دریافت مشاوره و یا مراجعه حضوری با شماره‌های ۰۲۱۸۸۰۷۴۱۹۶ و ۰۲۱۸۸۰۸۸۵۴۱ تماس حاصل فرمایید. همچنین می‌توانید به آیدی تلگرام YadmanRehab@ مراجعه کنید.
علت ایجاد فلج بل چیست؟
گرچه دلیل اصلی فلج بل مشخص نیست، اغلب با عفونت ویروسی ارتباط دارد. ویروس‌هایی که با فلج صورت ارتباط دارند، ویروس‌هایی هستند که باعث:
- تب خال و تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس)
- آبله مرغان و شینگل(هرپس زوستر)
- مونونوکلئوز (اپشتن بار)
- عفونت سیتومگالوویروس
- بیماری‌های تنفسی (آدنوویروس)
- سرخک آلمانی (سرخچه)
- اوریون (ویروس گوشک)
- آنفولانزا (انفولانزای نوع B)
- بیماری دست و پا و دهان (ویروس کوکساکی)
در فلج صورت، عصبی که عضلات صورت شما را کنترل می‌کند، از یک کانال باریک استخوانی در مسیر صورت شما می‌گذرد، این عصب ملتهب و متورم شده که اغلب با عفونت‌های ویروسی ارتباط دارد. علاوه بر عضلات صورت، این عصب اشک، بزاق، طعم و استخوان کوچکی در میانه گوش شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
فلج بل چه نشانه‌هایی دارد؟
نشانه‌ها و علائم فلج بلز بطور ناگهانی ظاهر می‌شوند و ممکن است شامل:
- ضعیف شدن سریع عضلات یک طرف صورت که شدت آن از خفیف تا فلج کامل است، که در عرض چند ساعت تا چند روز رخ می‌دهد.
- افتادگی صورت و مشکل در ایجاد حالات چهره مانند بستن چشم‌ها یا لبخند زدن
- ریزش بزاق دهان
- درد در ناحیه فک یا داخل یا پشت گوش در طرف آسیب دیده صورت
- افزایش حساسیت به صدا در طرف آسیب دیده
- سردرد
- کاهش حس چشایی
- تغییر در مقدار تولید اشک و بزاق بدن
در موارد نادر، فلج بلز می‌تواند بر عصب دو طرف صورت تاثیر بگذارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر هر نوع فلجی داشتید باید فوراً درمان پزشکی را شروع کنید چراکه ممکن است دچار سکته مغزی شده باشید. فلج صورت به دلیل سکته مغزی رخ نمی‌دهد. اگر دچار ضعف یا افتادگی صورت شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی و شدت این بیماری را مشخص کند.
عوامل خطر
فلج عصب صورت اغلب در افرادی رخ می‌دهد که :
- باردار هستند، بخصوص در سه ماهه پایان بارداری، یا در هفته اول پس از زایمان هستند.
- دچار عفونت تنفسی فوقانی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی شده‌اند.
- دیابتی‌ها
همچنین بعضی از افرادی که حملات مکرر فلج بل دارند، که اتفاق نادری است، سابقه خانوادگی از تکرار این حملات دارند. در این موارد، ممکن است آنها از نظر ژنتیکی مستعد فلج بلز باشند.
عوارض
یک مورد خفیف فلج بل بطور طبیعی در طول یک ماه برطرف می‌شود، اما در یک مورد شدید که دچار فلج کامل می‌شود، بهبودی متفاوت است. عوارض فلج صورت شامل:
- آسیب برگشت ناپذیر به عصب صورت
- رشد نادرست رشته‌های عصبی، که منجر به انقباض ناخودآگاه ماهیچه‌های خاصی در حین حرکت قسمتی دیگر از بدن، می‌شود، به عنوان مثال هنگامی که لبخند می‌زنید، چشم در طرف درگیر صورت ممکن است بسته شود.
- کوری جزئی یا کامل در چشمی که بسته نمی‌شود به دلیل خشکی بیش از حد یا خراش قرنیه، که پوشش شفاف محافظتی چشم است.
روش‌های تشخیص فلج بل
هیچ آزمایش بخصوصی برای فلج بلز وجود ندارد. پزشک به صورت شما نگاه می‌کند و از شما می‌خواهد که با بستن چشم‌ها، بالا بردن ابرو، نشان دادن دندان‌ها و اخم کردن و حرکات دیگر، عضلات صورت تان را حرکت دهید. دیگر مشکلات (مانند سکته مغزی، عفونت‌ها، بیماری لایم و تومورها) همچنین می‌توانند باعث ضعف عضلات صورت شده و عوارضی شبیه به عوارض فلج بلز ایجاد کنند. اگر علت علائمی که در شما وجود دارد، مشخص نباشد، پزشک آزمایش‌های دیگری را توصیه می‌کند که شامل :
- الکترومیوگرافی (EMG): این آزمایش می‌تواند وجود آسیب عصبی را تایید کرده و شدت آن را مشخص کند. الکترومیوگرافی فعالیت الکتریکی یک عضله را در واکنش به تحریک و همچنین نوع و سرعت رسانایی پالس های الکتریکی، در طول یک عصب، اندازه‌گیری می‌کند.
- آزمایش‌های تصویربرداری: گاهی اوقات از تصویربردای رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) برای بررسی دیگر عوامل احتمالی فشار بر عصب چهره‌ای مانند تومور یا شکستگی جمجمه استفاده می‌شود.
روش‌های درمان فیزیوتراپی، جراحی و دارویی فلج بل
بیشتر افرادی که دچار فلج بلز می‌شوند با یا بدون درمان، به طور کامل بهبود می‌یابند. یک درمان مشخص که برای همه افراد مناسب باشد وجود ندارد، اما پزشک ممکن است برای تسریع روند بهبودی شما، داروها یا فیزیوتراپی را پیشنهاد دهد. جراحی به ندرت یک گزینه درمانی برای فلج عصب صورت در نظر گرفته می‌شود.
داروها
داروهایی که عموماً برای درمان فلج صورت تجویز می‌شود عبارتند از :
- کورتیکواستروئید: مانند پردنیزون از داروهای ضد التهاب قوی هستند. اگر آنها بتوانند ورم عصب چهره ای را کاهش دهند، به راحتی در کانال استخوانی که آنرا احاطه کرده قرار می گیرند. کورتیکواستروئیدها اگر در چند روز اول از زمان شروع علائم مصرف شوند، نتیجه بهتری خواهند داشت.
- داروهای آنتی ویروس: نقش داروهای آنتی ویروس هنوز مشخص نشده است. آنتی ویروس‌ها به تنهایی درمقایسه با دارونما فایده ای نداشته اند. اضافه کردن آنتی ویروس‌ها به استروئیدها نیز بعید به نظر می‌رسد که مفید باشد.
با این حال، گاهی اوقات در افرادی که فلج بل شدید دارند ، والاسیکلوویر (والترکس) همراه با پردنیزون تجویز می‌شود.
فیزیوتراپی
ماهیچه‌های فلج می‌توانند کوچک و کوتاه شوند، که منجر به انقباض دائمی آنها می‌شود. یک فیزیوتراپ می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه عضلات صورت را ماساژ و ورزش دهید که به پیشگیری از این مشکل کمک کند. زمانی که ورزش‌های مختلف صورت برای فلج بل را انجام می‌دهید، جلوی آیینه بنشینید.
ورزش‌های ابرو
- به آیینه نگاه کنید و ابروهای خود را بالا ببرید، و در همان حالت به مدت 10 تا 15 ثانیه نگه دارید. ابروهای خود را تا زمانی در این حالت نگه دارید که گوشه دهان یا گونه شما شروع به حرکت کند. پیشانی خود را بالا کشیده تا چروک ایجاد شود.
- نوک چهار انگشت خود را بروی ابروی درگیر فلج قرار دهید، با نوک انگشت تا ناحیه خط رویش مو را با ضربات محکم مالش دهید.
- اخم کنید و سپس تلاش کنید تا ابروی خود را پایین بکشید.
ورزش‌های لب
- هر دو لب خود را بسته و به آرامی به هم فشار دهید، درست مانند کودک در تصویر بالا. سپس آنها را رها کنید و دوباره به آرامی هر دو لب را به هم فشار دهید. سعی کنید این ورزش فشردن لب‌ها را تا زمانی انجام دهید که پلک شما شروع به حرکت کند. در طول این ورزش، برآرام کردن عضلاتی که در اطراف چشم‌ها است تمرکز کنید. ابتدا حرکت چشم ممکن است رخ دهد. بعد از اینکه به طور منظم این تمرین را انجام دادید، می‌توانید این حرکت لب را بدون درگیر شدن چشم انجام دهید.
- هر دو لب خود را جمع کنید و برای مدتی لب‌ها را بهم فشار دهید.
- لب فوقانی خود را حلقه کنید. سپس آنرا بالا ببرید و سعی کنید تا لب بالا را برجسته نگه دارید.
- با کشیدن هر دو لب خود، حالت دندان قروچه بگیرید.
- اکنون لبخند بزنید. در حالی که لبخند می‌زنید روی لبخند تمرکز کنید تا پلک شما درگیر این حرکت نشود. به چشم‌های خود نگاه کنید و پلک را پایین بیاورید. همچنین به عضلات گردن نگاه کنید و سعی کنید که هنگام لبخند زدن عضلات برجسته نشوند.
- در ابتدا لبخند بزنید در حالی که دندان‌هایتان دیده نشود، سپس طوری لبخند بزنید که دندان‌هایتان دیده شود.
- فعالیت‌هایی که نیاز به صحبت کردن دارند نیز به بهبود حرکت لب کمک می‌کند. تمرین صحبت کردن را با کلماتی مانند B,M,F و P به آرامی انجام دهید و با نگاه مداوم به آیینه آنها را تکرار کنید. در حالی که صحبت می‌کنید سعی کنید که چشم هایتان باز باشد.
- هوایی که در دهان‌تان است را به بیرون فوت کنید. اکنون لب‌ها را در حالتی که هوا را به بیرون می‌دهید نگه داشته و مطمئن شوید که هیچ هوایی بیرون نمی‌رود. گونه‌های پف کرده خود را در همان حالت به مدت 3 تا 5 ثانیه نگه دارید.
ورزش‌های بینی
- بینی خود را چروک کنید.
- فین کنید.
- از طریق سوراخ‌های بینی نفس عمیق بکشید و سعی کنید تا پره های بینی خود را باز کنید.
ورزش‌های چشم
- چشم هایتان را بهم فشار دهید و آنها را باریک کنید انگار که می‌خواهید به خورشید نگاه کنید. مانند کودکی که در تصویر فوق می‌بینید، چشم تان را به آرامی ببندید.
- به پایین نگاه کنید. گردن تان را مستقیم نگه دارید و بدون اینکه آنرا خم کنید به پایین نگاه کنید، اینکار به تمرین چشم و پلک ها کمک می کند.
- انگشت اشاره خود را روی پلک بسته خود قرار دهید و از دست مخالف خود استفاده کنید و پلک را به سمت بالا بکشید. این تمرین کمک می‌کند تا پلک درگیر فلج بلز شل شده و از خشک شدن بیش از حد آن جلوگیری می‌کند.
- پلک‌های خود را به آرامی به هم فشار دهید.
- به آرامی با یک چشم چشمک بزنید و سپس با چشم دیگر این کار را انجام دهید. هنگام چشمک زدن چشم‌ها را بهم فشار ندهید.
- بدون اینکه ابروهایتان حرکت کند، چشم‌ها را کاملا باز کنید. اگر در حال انجام این تمرین متوجه حرکت عضلانی نامناسب شدید، انجام آن را متوقف کنید.
ورزش‌های گردن و چانه
- سر خود را به یک طرف و کمی به عقب کج کنید، سپس آنرا به مدت ده ثانیه نگه داشته و به آرامی به حالت طبیعی برگردانید. این کار را برای سمت دیگر نیز انجام دهید. این تمرین گردن عضلات گردن را کشیده و انعطاف پذیری آن را افزایش می‌دهد.
- چانه خود را چروک داده و سفت کنید.
- مانند یک بوکسور به سمت جلو بگیرید
نکات مراقبتی درباره این تمرین‌ها:
در حین انجام این ورزش‌ها در خانه، برای تسکین درد و ناراحتی ناشی از فلج عصب صورتی، نیاز به انجام کارهای مراقبتی دارید. اطمینان حاصل کنید که این نکات مراقبتی را دنبال می‌کنید.
- سعی کنید برای جویدن غذا از دو طرف دهان خود استفاده کنید. انجام این کار به شما کمک می‌کند تا بتوانید زمانی که به حرکات طبیعی خود را بازیافتید، الگوی طبیعی خود را حفظ کنید.
- از جویدن آدامس خودداری کنید چرا که جویدن آدامس باعث حرکت دادن ماهیچه‌های نادرست شده و ممکن است باعث حرکات ناخودآگاه صورت (synkinesis) شود.
جراحی
در گذشته جراحی فشارکاهی به منظور کاهش فشار روی عصب چهره‌ای بوسیله باز کردن مسیر استخوانی که عصب از داخل آن عبور می کرد، انجام می‌شد. امروزه، جراحی فشار کاهی پیشنهاد نمی‌شود. آسیب به عصب چهره ای و از دست دادن شنوایی بطور دائم از خطرات احتمالی همراه با این جراحی است. در موارد نادر، ممکن است برای اصلاح مشکلات ثابت عصب چهره ای جراحی پلاستیک مورد نیاز باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
درمان‌های خانگی عبارتند از:
- محافظت از چشمی که بسته نمی‌شود: استفاده از قطره‌های مرطوب کننده چشم در طول روز و پماد چشم در شب کمک می‌کند تا چشم شما مرطوب بماند. استفاده از عینک آفتابی یا عینک ایمنی در طول روز و پد چشم در شب می‌تواند از چشم شما در مقابل ضربه یا خراش محافظت کند.
- استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه: اسپرین و ایبوپروفن (ادویل،موترینIB ، و دیگر داروها) یا استامینوفن (تیلنول، دیگر داروها) ممکن است به کاهش درد شما کمک کند.
- استفاده از گرمای مرطوب: یک لیف حمام را در آب گرم خیس کنید و چندین بار در روز بروی صورت خود قرار دهید، این کار باعث کاهش درد شما خواهد شد.
- انجام تمرینات فیزیوتراپی: صورت خود را ماساژ داده و ورزش‌های فیزیوتراپی خود را طبق توصیه‌های فیزیوتراپ انجام دهید تا عضلات صورت شل شود.
درمان‌های جایگزین
گرچه شواهد علمی کمی وجود دارد که استفاده از داروهای جایگزین برای بیماران مبتلا به فلج بلز را تایید می‌کند، اما بعضی از روش‌های درمانی زیر ممکن است برای برخی از بیماران مفید باشد:
- تکنیک های آرام سازی: آرام سازی با استفاده از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن و یوگا می‌تواند تنش و درد‌های مزمن عضلات را کاهش دهد.
- طب سوزنی: قرار دادن سوزن‌های نازک در نقاط خاصی در پوست باعث تحریک عصب و عضلات شده که می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی کمک کند.
- آموزش بیوفیدبک: با آموزش شما برای استفاده از افکار برای کنترل بدن‌تان، می‌توانید کنترل بهتری بر عضلات صورت داشته باشید.
- ویتامین درمانی: ویتامین‌های B-12 و B-6 و زینک می‌تواند به رشد عصب کمک کند.
آماده سازی برای مراجعه به پزشک
احتمالاً برای شروع به پزشک خانوادگی خود یا پزشک عمومی مراجعه می‌کنید. با این حال، در برخی موارد وقتی که برای تنظیم وقت ملاقات تماس می‌گیرید، ممکن است فوراً به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده شوید. خوب است که برای وقت ملاقات از قبل آماده باشید. در اینجا اطلاعاتی آورده شده است که به شما کمک می‌کند تا آمادگی لازم را کسب کنید:
چه کاری می‌توانید انجام دهید
- هر علائمی را که دارید یادداشت کنید. حتما هر علائمی را که ممکن است به نظر شما به موضوعی که برای آن وقت ملاقات گرفته اید نامربوط برسد را نیز یادداشت کنید.
- اطلاعات شخصی مهم را بنویسید. آیا اخیراً استرس شدید یا تغییری در زندگی داشته اید؟ بیان این نوع از اطلاعات برای پزشک ممکن است به تشخیص کمک کند.
- لیستی از تمام داروهایتان تهیه کنید. مقدار داروهایی که مصرف می کنید را یادداشت کنید و فراموش نکنید که هر نوع ویتامین یا مکمی که مصرف می کنید را نیز بنویسید.
- یکی از اعضای خانواده یا دوستان را در صورت امکان همراه خود ببرید. گاهی اوقات به یاد آوردن تمامی اطلاعات در طول جلسه ملاقات با پزشک مشکل است. کسی که همراه با شما باشد می‌تواند چیزی را که فراموش کردید به یاد بیاورد.
- سوالاتی را که قصد دارید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید. آماده کردن لیستی از سوالات به شما کمک می کند تا از زمانی که در طول ملاقات در اختیار شماست بهترین استفاده را ببرید. برای بیماری فلج بلز ، بعضی از سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید عبارتند از :
- علت وجود نشانه ها و علائم چیست؟
- آیا علت دیگری وجود دارد که باعث ایجاد این علائم می شود؟
- انجام چه آزمایش‌هایی نیاز است؟
- این مشکل موقتی است یا طولانی مدت؟
- چه درمان‌هایی برای فلج بلز وجود دارد؟ کدام درمان را پیشنهاد می‌دهید؟
- آیا روش‌های جایگزین دیگری برای روش درمانی اصلی که شما پیشنهاد می‌دهید، وجود دارد؟
- مشکل سلامتی دیگری نیز دارم. چگونه می‌توانم به بهترین نحو این دو مشکل را باهم مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا دیگر مطالب چاپ شده‌ای وجود دارد که بتوانم با خود به خانه ببرم؟ چه وب سایتی را پیشنهاد می‌دهید؟
در طول جلسه ملاقات برای پرسیدن هر سوال دیگری که به ذهن شما رسید تردید نداشته باشید.
از پزشک خود چه انتظاری دارید؟
برای جواب دادن به سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد اماده باشید، مانند:
- علائم شما از چه زمانی شروع شده است؟
- علائم شما مداوم است یا گاه گاهی اتفاق می افتد؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- چیزی هست که باعث بهبود علائم شما شود؟
- چیزی وجود دارد که علائم شما را بدتر می کند؟
- آیا کسی از بستگان شما تا بحال دچار فلج عصب صورتی یا مشکلاتی مانند فلج صورت شده است؟
- آیا تا به حال علائمی از عفونت کلی داشته اید؟
در حال حاضر چه کاری می‌توانید انجام دهید
اگر صورت‌تان درد می‌کند:
- از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید. آسپرین، ایبوپرفن (ادویل ، موترینIB ، دیگر داروها) یا استامینوفن (تیلنول، دیگر داروها) می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
- استفاده از گرمای مرطوب. یک لیف حمام را در آب گرم خیس کنید و چندین بار در روز بروی صورت خود قرار دهید، این کار باعث کاهش درد شما خواهد شد.
اگر چشم شما بطور کامل بسته نمی‌شود، این نکات را انجام دهید:
- در طول روز با استفاده از انگشت خود چشم را چند بار ببندید.
- از قطره‌های مرطوب کننده چشم استفاده کنید.
- در طول روز از عینک آفتابی برای محافظت از چشم استفاده کنید.
- در طول شب از پچ یا پوشش چشم استفاده شود.