به بیماری رگ‌های خونی داخل و اطراف مغز سکته مغزی گفته می‌شود. سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از مغز خون کافی برای عملکرد عادی دریافت نکند و در نتیجه سلول‌های آن بمیرد (آنفارکتوس مغزی) یا این که رگ پاره (سکته مغزی هموراژیک) شود و خونریزی دهد. آنفارکتوس شایع‌تر از هموراژیک است و علل متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به گرفتگی شریان مسئول خون‌رسانی به مغز به دلیل رسوبات چربی (پلاک) و تشکیل شدن لخته و حرکت این لخته‌ها در رگ به سوی مغز اشاره کرد. همچنین ممکن است ضخیم یا سفت شریان‌های مغز، فضای در اختیار را برای جریان یافتن خون تنگ کند و اصطلاحاً عارضه تصلب الشرائین (آترواسکلروز) رخ دهد. به علاوه ممکن است لخته خون تشکیل شده در ناحیه قلب به سمت مغز حرکت کند. در نتیجه سلول‌های مغز به طور دائمی آسیب می‌بیند. علائم سکته مغزی، بسته به این که کدام ناحیه از مغز آسیب دیده است، متغیر است. اگر لخته خون در بخشی که کنترل حافظه را بر عهده دارد اختلال ایجاد کند، فرد پس از سکته مغزی ممکن است دچار آلزایمر بشود. بیماری آلزایمر شایع‌ترین عارضه سکته مغزی است که 60 ـ 50 درصد از موارد دمانس را تشکیل می‌دهد. آلزایمر یک بیماری جسمی است که بر ساختار مغز اثر می‌گذارد. پروتئین‌هایی، موسوم به توده و گره، تشکیل می‌شود که به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند. درحال حاضر درمان قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، اما روش‌های بسیای برای بهبود و کنترل آن توسط پزشکان و متخصصان ارائه شده است.
سکته مغزی یکی از بیماری‌های مغز است که در اثر انسداد جریان خون در رگ و نرسیدن اکسیژن کافی به نورون‌ها رخ می‌دهد. سکته مغزی محدودیت سنی و زمانی ندارد، اما درصد شیوع آن پس از 55 سالگی افزایش می‌یابد. با ایجاد اختلال در فعالیت مغز و به خصوص بخش‌هایی که حافظه در آن قرار دارد زوال عقل، اختلالات شناختی و فراموشی به وجود می آید. آلزایمر یکی از مشکلات احتمالی پس از سکته مغزی است و سکته مغزی ایسکمیک عامل خطر اصلی آلزایمر محسوب می‌شود. برای تشخیص و درمان آلزایمر بعد از سکته مغزی در کلینیک تخصصی توانبخشی یادمان می‌توانید با شماره 02188074196 تماس حاصل فرمایید. همچنین می‌توانید به آیدی تلگرام YadmanRehab@ مراجعه کنید.
دمانس چیست؟
اصطلاح دمانس برای توصیف مجموعه علائمی به کار برده می‌شود که در اثر آسیب دیدن مغز در پی ابتلا به بیماری‌های خاص بروز می‌یابد. این آسیب توانایی بیمار را برای انجام دادن کارهای مختلف کاهش می‌دهد. بیمار مبتلا به دمانس با علائم زیر روبرو می‌شود:
- مشکلات حافظه
- مشکلات ارتباطی
- مشکلات یادگیری
- کاهش توانایی بیمار برای تمرکز کردن
- تغییرات رفتاری
دمانس عارضه‌ای پیشرونده است و به مرور زمان تشدید می‌شود. شیوه بروز دمانس و سرعت پیشرفت آن در تمام بیماران یکسان نیست.
انواع دمانس
بیماری‌ها و عارضه‌های گوناگونی باعث دمانس می‌شود که به گونه‌های مختلف این عارضه دامن می‌زند. در ادامه انواع دمانس را توضیح می‌دهیم:
- بیماری آلزایمر: آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس است و بالغ بر 60 ـ 50 درصد موارد دمانس از نوع آلزایمر است. آلزایمر یک بیماری جسمی است که به ساختار مغز آسیب می‌زند و در این حالت پروتئین‌هایی، به نام توده و گره شکل می‌گیرد که به سلول‌های مغز آسیب می‌زند.
- دمانس عروقی: دمانس عروقی دومین نوع شایع دمانس است که 20 % از موارد دمانس را شامل می‌شود. دمانس عروقی پی‌آمد سکته مغزی یا بیماری رگ‌های کوچکی است که خون را به مغز می‌رسانند.
- دمانس لوب پیشانی گیجگاهی: این نوع از دمانس از آسیب دیدن لوب‌های پیشانی و گیجگاهی مغز نشأت می‌گیرد. این نوع دمانس چندان شایع نیست و معمولاً در افراد زیر 65 سال مشاهده می‌شود.
- دمانس جسم لوی: این نوع دمانس نتیجه تغییر در بافت مغز است. در این حالت رسوبات بسیار ریز پروتئینی در سلول‌های عصبی یافت می‌شود. وجود این رسوبات در مغز عملکرد عادی مغز را مختل می‌کند و به سلول‌های مغز آسیب می‌زند.
علل و خطرهای آلزایمر پس از سکته مغزی
بالا رفتن سن عامل خطر اصلی و مشترک آلزایمر و نقص شناختی عروق یا دمانس است. دیگر عامل‌های خطر آلزایمر همان عواملی است که خطر ابتلا به ناراحتی‌های قلبی، سکته مغزی و دیگر بیماری‌های درگیر کننده رگ‌های خونی را افزایش می‌دهد. بسیاری از این عامل‌های عروقی خطر ابتلا به آلزایمر را نیز بالاتر می‌برد. توصیه‌های زیر احتمال ابتلا به بیماری‌های قبی و عروقی را کاهش می‌دهد و در نتیجه از مغز محافظت می‌کند:
- سیگار نکشید.
- فشار خون، کلسترول و قند خون را در محدوده نرمال نگه دارید.
- رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
- ورزش کنید.
- وزن را در محدوده سالم نگه دارید.
- مشروبات الکلی را فراموش کنید.
علائم آلزایمر پس از سکته مغزی
علائم سکته مغزی و آلزایمر متنوع است و به شدت آسیب رگ‌ها و آسیب دیدن یک ناحیه خاص از مغز بستگی دارد. با توجه به این که خون‌رسانی در کدام ناحیه از مغز کاهش یافته است، ممکن است فراموشی جزء علائم اصلی باشد یا نباشد. علائم دمانس عروقی بلافاصله پس از سکته مغزی بیشترین شدت را دارد و کاملاً واضح است. تغییرات ناگهانی آلزایمر و سکته مغزی در شیوه تفکر و ادراک شامل موارد زیر می‌شود:
- گیجی
- گم‌گشتگی
- اختلال‌های گفتار یا ادراک
- کاهش قدرت بینایی
این تغییرات گاهی همزمان با علائم بالینی آشناتر سکته مغزی، مانند سردرد ناگهانی، به سختی راه رفتن یا بی‌حسی یا فلج شدن یک سمت صورت یا بدن مشاهده می‌شود.
چند سکته مغزی کوچک و دیگر عارضه‌های درگیر کننده رگ‌ها و فیبرهای عصبی عمقی داخل مغز باعث می‌شود که شیوه تفکر به تدریج و به موازات روی هم انباشته شدن آسیب‌ها تغییر کند. نشانه‌های اولیه و شایع بیماری مویرگ‌های مغز شامل مختل شدن توانایی برنامه‌ریزی و قضاوت، گریه و خنده غیرقابل کنترل، کاهش توانایی بیمار برای توجه کردن، عملکرد نامناسب در موقعیت‌های اجتماعی و به سختی پیدا کردن واژگان مناسب می‌شود.
تشخیص آلزایمر پس از سکته مغزی
چون اختلال شناختی عروقی غالباً مشخص نمی‌شود، بسیاری از متخصصین توصیه می‌کنند که غربالگری حرفه‌ای با آزمایش‌های اولیه برای ارزیابی قدرت حافظه، تفکر و استدلال برای کلیه افرادی که مستعد ابتلا به این اختلال هستند، انجام شوند. بیمارانی که سابقه سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا (TIA، معروف به سکته مغزی خفیف) داشته‌اند، به شدت در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند. فشار خون بالا، کلسترول بالا یا دیگر عامل‌های خطر ناراحتی‌های قلبی یا عروقی نیز احتمال سکته مغزی را افزایش می‌دهد. غربالگری تخصصی افسردگی نیز برای گروه‌های در معرض خطر توصیه می‌شود. افسردگی معمولاً همراه با بیماری عروق مغزی وجود دارد و می‌تواند علت بروز علائم شناختی باشد. اگر آزمایش‌های غربالگری اولیه نشان دهنده تغییر در قدرت استدلال یا تفکر باشد، آزمایش‌های جامع‌تری توصیه می‌شود. عناصر هسته‌ای فرایند تشخیص دادن دمانس عروقی به شرح زیر است:
- بررسی شرح حال کامل بیمار شامل سابقه خانوادگی دمانس
- ارزیابی عملکرد مستقل و فعالیت‌های روزمره
- گفتگو با یکی از اعضاء خانواده یا دوستان نزدیک و معتمد
- پزشک معالج معاینه عصبی را در مطب برای ارزیابی عملکرد عصب‌ها و واکنش‌ها، حرکت، هماهنگی، تعادل و حس‌های بیمار انجام می‌دهد.
- تست‌های آزمایشگاهی شامل آزمایش خون و تصویربرداری از مغز
درمان و پیش‌آگهی آلزایمر پس از سکته مغزی
پزشک پس از تشخیص دادن دمانس سکته مغزی، روش‌های درمان را به بیمار و خانواده‌اش توضیح می‌دهد و خانواده را در زمینه حمایت از بیمار راهنمایی می‌کند. پزشک معالج موارد زیر را به بیمار توضیح می‌دهد:
- نشانه‌ها، علائم و پیش‌آگهی عارضه
- درمان‌های موجود
- خدمات پشتیبانی و مراقبت محلی
- توصیه‌های مربوط به مسائل حقوقی
- رانندگی
کنترل کردن عامل‌های خطری که احتمال آسیب دیدن رگ‌های مغز را در آینده افزایش می‌دهد، راهکار درمانی بسیار مهمی است. شواهد معتبر نشان می‌دهد که درمان عامل‌های خطر چشم‌انداز ایمنی را ایجاد می‌کند و از تشدید آلزایمر پیشگیری می‌کند یا دست‌کم آن را به تعویق می‌اندازد. بیمار باید با نظارت پزشک، بهترین طرح درمان را برای مدیریت علائم و عوارض تهیه کند.
درمان دارویی آلزایمر
متاسفانه در حال حاضر هیچ روشی برای مداوای دمانس وجود ندارد، بااین حال روش‌های مختلفی برای آهسته کردن پیشرفت بیماری وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مصرف دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین اشاره کرد. این داروها میزان ماده شیمیایی استیل کولین را در مغز افزایش می‌دهد. استیل کولین یکی از انتقال دهندههای عصبی است که سیگنال‌ها را بین سلول‌ها منتقل می‌کند، و میزان آن در بیماران مبتلا به دمانس کاهش می‌یابد. در حال حاضر از این داروها برای درمان آلزایمر استفاده می‌شود. روش‌های مدیریت علائم دمانس به شرح زیر است:
- دارو برای کنترل تغییرات رفتاری مانند داروهای ضدروان پریشی (آنتی سایکوتیک)
- دارو برای فراموشی شامل بازدارنده‌های کلینستراز دونپزیل (آریسپت) و ریواستیگمین (اکسلون) و ممانتین (نامندا)
- داروها و درمان‌های جایگزینی، مانند روغن کاهی یا روغن نارگیل که با هدف ارتقاء عملکرد مغز یا سلامت عمومی بدن استفاده می‌شود.
- داروهای تغییر دهنده الگوی خواب
- داروهای افسردگی
حمایت روحی و عاطفی
دمانس سکته مغزی رفتار و تونایی بیمار را برای انجام وظایف روزمره تغییر می‌دهد. در برخی بیماران افسردگی، مشکلات حافظه، توهم، هذیان، آشفتگی، اضطراب و رفتارهای تهاجمی مشاهده می‌شود. برخی بیماران دچار سرگردانی می‌شوند یا قدرت بازداری را از دست می‌دهند. حمایت روحی و عاطفی و رفتاردرمانی شناختی (CBT) نیز به بیمار کمک می‌کند. گروه درمانی با تکیه بر هنر و صنایع دستی، موسیقی و ابزار گوناگون برای رفع علائم مفید است. ماساژ، آروماتراپی (رایحه درمانی) و درمان با کمک حیوانات خانگی، بیمار را آرام می‌کند. این راهکارها در قالب خدمات حمایتی و تخصصی دمانس ارائه می‌شود. داروهای ضدافسردگی صرفاً برای درمان موارد شدید افسردگی تجویز می‌شود، چون این داروها اثر قابل توجهی بر توانایی شناختی بیمار دارد.
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید