ناراحتی قلبی و آسیب دیدن چشم‌ها، عصب‌ها و بافت‌های دیگر از عوارض احتمالی دیابت محسوب می‌شود که عموم مردم از آنها اطلاع دارند. اما در سال‌های اخیر دانشمندان به بررسی خطری پرداخته‌اند که هم ناآشنا و هم ناشناخته است، این عارضه افزایش احتمال ابتلا به دمانس، آلزایمر یا همان فراموشی است. پژوهشگران سال‌ها است که متوجه ارتباط بین دیابت و افزایش احتمال ابتلا به دمانس عروقی، دومین نوع شایع دمانس، شده‌اند. این ارتباط منطقی و کاملاً قابل توجیه است، بیماری دمانس عروقی پی‌آمد آسیب دیدن رگ‌های خونی مغز است، همان طور که دیابت رگ‌های دیگر نقاط بدن را سخت می‌کند. اما پژوهش‌های جدید بر بیماری آلزایمر، یعنی شایع‌ترین اختلال عصبی نورودژنراتیو متمرکز شده است که یافتن ارتباط دقیق بین آن و دیابت دشوارتر است. تاکنون بسیاری از دانشمندان بر سر این موضوع به توافق رسیده‌اند که اگر دیابت کنترل شود، احتمال ابتلا به آلزایمر به نصف تقلیل می‌یابد.
بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مقدار انسولین بیشتری در بدنشان تولید می‌شود. ورود این انسولین اضافی به مغز، شیمی مغز را مختل می‌کند و باعث تشکیل پروتئین‌هایی سمی می‌شود که سلول‌های مغز را مسموم می‌کنند. نوع پروتئینی که در بیماران مبتلا به آلزایمر و دیابت تولید می‌شود، یکسان است. پژوهشگران معتقدند که:
“باید به بیماران مبتلا به دیابت هشدار داده شود که کنترل دیابت فقط منحصر به کنترل وزن یا رژیم غذایی نیست. دیابت نخستین مرحله قدم گذاشتن در راهی است که به اختلالات شناختی منتهی می‌شود. بیمار در ابتدا نمی‌تواند همپای فرزندانش بازی کند، اما ممکن است پس از سی سال حتی نتواند آنها را بشناسد.”
آلزایمر، کلاف‌های مغزی و دیابت
مطالعات جدید نشان‌دهنده وجود رابطه آلزایمر و دیابت است. بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 غالباً کاهشی با شیب تند را در عملکرد شناختی تجربه می‌کنند و تقریباً 70 % از بیماران دیابتی در نهایت مبتلا به آلزایمر می‌شوند. در پژوهش که اخیرا در نشریه عصب‌شناسی به چاپ رسیده، بیان شده است که احتمال ایجاد کلاف‌های مغزی، یعنی عارضه معمول در آلزایمر، در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 افزایش می‌یابد. افراد آزمون دچار دیابت نوع 2، حتی در صورت عدم ابتلا به دمانس یا فراموشی، بیشتر در معرض خطر ایجاد کلاف‌های مغزی قرار دارند. پژوهش فوق بر روی 120 بیمار مسن مبتلا به دیابت نوع 2 و 700 فرد غیردیابتی انجام شد. برخی از افراد آزمون دمانس یا آلزایمر داشتند، در عده‌ای نشانه‌های خفیف اختلال شناختی مشاهده می‌شد و تعدادی نیز دچار هیچ نوع اختلال شناختی نبودند. اسکن ام آر آی بر روی تمام شرکت کنندگان انجام شد و از 50 % شرکت کنندگان نمونه مایع مغزی نخاعی گرفته شد تا پژوهشگران بتوانند میزان بتا آمیلوئید و تائو، یعنی دو پروتئین سازنده کلاف‌هایی مغزی را اندازه بگیرند که معمولاً در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر مشاهده می‌شود. در مجموع مشخص گردید که قشر (کورتکس) مغز در اثر دیابت نازک‌تر می‌شود و میزان پروتئین تائو افزایش می‌یابد، افزایش میزان کلاف‌های مغزی با توجه به اندازه‌گیری نمونه مایع گرفته شده از بیماران تایید گردید. پژوهشگران معتقدند که دیابت نوع 2 باعث بروز ناهنجاری‌های مغزی می‌شود که علت ابتلا به عارضه‌های نورودژنراتیو، مانند آلزایمر به شمار می‌آیند. پژوهشگران متذکر شدند که هرچند مطالعه رابطه آلزایمر و دیابت را نشان میدهد، اما این رابطه از نوع سببی نیست و نمی‌توان گفت که دیابت علت آلزایمر است. عامل‌های خطر دیگری، مانند چاقی، بالا بودن مزمن قند خون یا حتی تحلیل رفتن بافت‌های مغز، که در میان بیماران دیابت نوع 2 شایع است، نیز در ابتلا به آلزایمر بی‌تاثیر نیست. نتیجه نهایی این است که کنترل کردن دیابت روشی موثر برای مقابله با تشکیل پلاک‌های مغزی است. درهر حال پژوهشگران تاکنون نتوانسته‌اند به طور کامل ارتباط بین دیابت و افزایش تشکیل پروتئین تائو را روشن کنند. با این حال می‌توان گفت که پژوهش انجام شده وجود ارتباط بین دیابت و آلزایمر و اثر آن بر سلامت مغز را تایید می‌کند.
دیدگاه جدید درباره ارتباط بین آلزایمر و دیابت
وجود ارتباط بین آلزایمر و دیابت مدام قوی‌تر می‌شود. مقاله‌ای که به تازگی به چاپ رسیده است، این نتیجه را بیان کرده است که وجود انسولین اضافی، ناشی از مراحل اولیه دیابت یا دیابت تشخیص داده نشده، چاقی یا پیش دیابت، در تقریباً نیمی از بیماران مبتلا به آلزایمر نیز مشاهده می‌شود. این یافته‌ها بیانگر نکاتی درباره تشخیص و شناسایی دیابت و آلزایمر است:
- تمام بیماران مبتلا به دمانس یا آلزایمر را تشویق کرد تا برای مشکل عدم تحمل گلوکز آزمایش بدهند، چنانچه این مشکل تشخیص داده و کنترل شود، روند بیماری آهسته خواهد شد.
- سازمان جهانی غذا و دارو FDA را ترغیب کرد تا تولیدکنندگان را ملزم کند که ضریب گلیسمیک را روی برچسب‌های فراورده‌های خوراکی درج کنند.
- ترغیب عامه مردم به انجام آزمایش عدم تحمل گلوکز
- چون بیش از یک سوم مردم در مرحله پیش دیابت قرار دارند، از روش‌های فعلی برای آزمایش عامه مردم استفاده شود.
آیا آلزایمر دیابت نوع 3 است؟
پژوهش‌های جدید نشان داده است که مغز بیماران مبتلا به آلزایمر در وضعیت دیابتی قرار دارد، علت این وضعیت تاحدی به علت کاهش یا عدم حساسیت به انسولین است. وجوه تشابه متعددی بین مغز بیماران مبتلا به دیابت نوع 3 و مغز بیماران دچار آلزایمر وجود دارد، با این حال دیابت نوع 3 همچنان فقط عامل خطر آلزایمر محسوب می‌شود. برخی بیماران دیابتی دچار دمانس نیز می‌شوند، اما بسیاری نیز از این خطر در امان می‌مانند.
کاهش خطر
تعامل با پزشک معالج برای پیشگیری از دیابت یا مدیریت آن راهکاری موثر برای جلوگیری از بروز عوارض یا کاهش آنها است. پیشگیری از دیابت یا مدیریت موثر دیابت از ابتلا به آلزایمر و دیگر انواع دمانس جلوگیری می‌کند. پیشگیری از دیابت یا تحت کنترل درآوردن آن مانع از بروز عوارض زیر می‌شود:
- بیماری قلبی
- سکته مغزی
- آسیب دیدن چشم
- بیماری کلیوی
- آسیب‌دیدگی عصبی که باعث احساس درد در پاها یا دست‌ها می‌شود. (نوروپاتی دیابتی)
- مشکلات گوارشی (گاستروپارزی یا فلج معده)
با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید از ابتلا به دیابت پیشگیری کنید یا آن را تحت کنترل درآورید و به این ترتیب مانع از بروز عوارض احتمالی شوید:
- توصیه‌های پزشک معالج خود را درباره مناسب‌ترین طرح درمان برای نظارت بر گلوکز، کلسترول و فشار خون جدی بگیرید.
- غذاهای سالمی، مانند میوه، سبزیجات، غلات کامل، گوشت بدون چربی و پنیر و شیر کم‌چرب میل کنید.
- اگر اضافه وزن دارید، تغذیه سالم و ورزش کردن را برای لاغری فراموش نکنید. چاقی منجر به دیابت و عوارض دیگر می‌شود.
- اکثر روزها حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنید.
- هر روز پاهایتان را معاینه کنید و مطمئن شوید که زخم نشده‌اند.
- داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف کنید.
شواهد نشان میدهد که تغییر رژیم غذایی و الگوی فعالیت وزن را کاهش میدهد و پیرو آن احتمال ابتلا به دیابت نیز کمتر می‌شود. با ایجاد چند تغییر کوچک می‌توانید تفاوت شگرفی را ایجاد کنید. در یک پژوهش بالینی مهم نشان داده شده است که شرکت کنندگانی که قند خونشان اندکی بالاتر از حد مجاز است، یعنی در مرحله پیش دیابت قرار دارند، کافی است 5 روز در هفته، به مدت 30 دقیقه ورزش کنند تا خطر ابتلا به دیابت بیش از 50 % تقلیل یابد و وزن نیز به میزان 7 ـ 5 درصد، معادل 6.4 ـ 4.5 کیلوگرم برای یک فرد با وزن 91 کیلوگرم، کمتر شود.
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید