علت و علائم شناختی، فکری، شخصیتی در آلزایمر یا دمانس
آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده است که حافظه و عملکردهای روانی مهم دیگر را از بین می‌برد. فرد مبتلا به آلزایمر نخست دچار گیجی خفیف و مشکلات حافظه می‌شود. در نهایت، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است افراد مهم در زندگی خود را فراموش کرده و دچار تغییرات شدید شخصیتی شوند. داروهای امروزی برای درمان آلزایمر و روش‌های مدیریت آن ممکن است علائم ناشی از آن را به طور موقت بهبود دهند. این می‌تواند به افراد مبتلا به آلزایمر کمک کند تا عملکرد خود را به حداکثر رسانده و استقلال خود را به مدت بیشتری حفظ کنند. از آنجا که آلزایمر درمان ندارد، استفاده از سرویس‌های حمایتی و ورود به شبکه‌های حمایتی باید در اسرع وقت مورد توجه قرار گیرد.
دلایل ابتلا به آلزایمر
دانشمندان بر این باورند که برای بیشتر افراد، ابتلا به آلزایمر به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و عوامل محیطی اتفاق افتاده و به تدریج بر مغز تأثیر می‌گذارد. کمتر از 5 درصد زمان‌ها، آلزایمر به دلیل تغییرات ژنتیکی خاصی ایجاد می‌شود که مطمئناً به پیشرفت این بیماری می‌انجامد. با این که دلایل ابتلا به آلزایمر هنوز به طور کامل شناخته نشده است اما اثر آن بر مغز کاملاً واضح است. دمانس به سلول‌های مغزی آسیب وارد کرده و آنها را می‌کشد. مغز آسیب دیده ناشی از ابتلا به آلزایمر سلول‌های بسیار کمتری داشته و همچنین ارتباطات کمتری بین سلول‌های زنده این مغز وجود خواهد داشت. هر چه تعداد بیشتری سلول‌های مغزی بمیرند، مغز بیشتر جمع می‌شود. زمانی که پزشکان مغز مبتلا به آلزایمر را زیر میکروسکوپ معاینه می‌کنند، دو نوع ناهنجاری دیده می‌شود که به عنوان نشانه‌های ابتلا به آلزایمر شناخته می‌شوند.
- پلاک‌ها: این توده‌های پروتئینی که بتا آمیلوئید نامیده می‌شوند ممکن است به سلول‌های مغزی آسیب وارد کرده و آنها را از چند طریق از جمله اختلال در ارتباط بین سلولی تخریب می‌کنند. با اینکه دلیل اصلی مرگ سلول‌های مغزی ناشی از ابتلا به دمانس هنوز مشخص نیست، تجمع بتا امیلوئید روی قسمت خارجی سلول‌های مغزی یک نشانه اولیه محسوب می‌شود.
- تنگلس: سلول‌های مغزی به حمایت‌های داخلی و سیستم توزیع برای انتقال مواد غذایی و مواد ضروری دیگر در طول فرایند طولانی خود بستگی دارند. این سیستم به ساختار و عملکرد طبیعی پروتئینی به نام تائو نیاز دارد.
در آلزایمر رشته‌های تائو به شکل مثلث‌های غیرعادی داخل سلول‌های مغزی تابیده شده و منجر به نارسایی سیستم توزیع می‌شود. این نارسایی همچنین به شدت بر کاهش و مرگ سلول‌های مغزی تأثیر می‌گذارد.
علائم بیماری آلزایمر چگونه است؟
نخست، فراموشی یا گیجی خفیف افزایش یافته که می‌تواند نشانه ابتلا به بیماری آلزایمر باشد. به مرور زمان، بیماری باعث ضعف حافظه به خصوص حافظه کوتاه مدت شما می‌شود. سرعتی که علائم بیماری آلزایمر در آن تشدید می‌شوند در هر فرد متفاوت از دیگری است. اگر شما به آلزایمر مبتلا هستید، ممکن است توجه داشته باشید که با به یادآوری مطالب و ساماندهی افکار خود به طور غیرعادی مشکل دارید. همچنین ممکن است شما متوجه اشتباه بودن چیزی نشوید حتی اگر تغییرات برای اعضای خانواده، دوستان و همکاران شما بسیار واضح باشد. تغییرات مغزی همراه با بیماری آلزایمر باعث تشدید مشکلات زیر در فرد مبتلا می‌شوند.
حافظه
ممکن است هر فردی در مقاطع مختلف زندگی دچار ضعف حافظه شود. این که محل گذاشتن کلید خود را فراموش کنید یا نام یک آشنا را نتوانید به یاد آورید طبیعی است اما از دست دادن حافظه ناشی از ابتلا به بیماری آلزایمر مستمر بوده و به مرور بدتر شده و بر توانایی‌های کارکردی شما در محل کار و در منزل تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است:
- به طور مکرر یک جمله یا پرسش را تکرار می‌کنند بدون این که به یاد داشته باشند که این سؤال را قبلاً نیز پرسیده‌اند.
- مکالمات، قرارهای ملاقات یا وقایع را فراموش کرده و در آینده نیز آنها را به خاطر نمی‌آورند.
- به طور مکرر وسایل را گم می‌کنند و غالباً آنها در محل نادرست قرار می‌دهند.
- در مکان‌های آشنا گم می‌شوند.
- در نهایت نام اعضای خانواده و اشیا کثیرالاستفاده را فراموش می‌کنند.
- برای پیدا کردن کلمات درست برای نام بردن اشیا، توضیح افکار یا مشارکت در یک مکالمه مشکل پیدا می‌کنند.
تفکر و استدلال
آلزایمر باعث اختلال در تمرکز و تفکر می‌شود به خصوص در مفاهیم انتزاعی مانند اعداد. انجام چند کار همزمان کاملاً مشکل بوده و ممکن است مدیریت مالی، تراز حساب و پرداخت به موقع صورت حساب‌ها و قبوض کاملاً چالش‌برانگیز شوند. این مشکلات ممکن است تا حدی پیش رود که بیمار در شناخت و کار کردن با اعداد ناتوان شود.
قضاوت کردن و تصمیم‌گیری
واکنش مؤثر به مشکلات روزمره مانند سوختن غذاها روی اجاق گاز یا رانندگی به سمت مکان‌های نامشخص به طور فزاینده‌ای چالش‌برانگیز می‌شوند.
برنامه‌ریزی و انجام کارهای مشابه
با پیش روی بیماری فعالیت‌های روزمره‌ای که مراحل تکراری دارند مانند برنامه‌ریزی و پخت غذا یا انجام بازی‌های مورد علاقه بسیار مشکل می‌شود. در نهایت، افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته ممکن است انجام کارهای پایه و اساسی مانند لباس پوشیدن و حمام رفتن را نیز فراموش کنند.
تغییرات شخصیتی و رفتاری
تغییرات مغزی ناشی از بیماری آلزایمر ممکن است بر رفتار و احساس بیمار نیز تأثیر بگذارند. افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است مشکلات زیر را تجربه کنند:
- افسردگی
- بی‌تفاوتی
- انزوای اجتماعی
- نوسانات خلقی
- عدم اطمینان به دیگران
- تحریک‌پذیری و پرخاشگری
- تغییر در عادات خواب
- سرگردانی
- از دست دادن بازدارندگی
- اتهام زدن مانند اعتقاد به این که وسایل دزدیده شده‌اند.
بسیاری از توانایی‌های مهم فردی تا زمانی که بیماری به شدت پیش نرفته باشد از دست نمی‌روند. این توانایی‌ها عبارتند از خواندن، رقصیدن و آواز خوانده، لذت بردن از یک موسیقی قدیمی، مشارکت در صنعت و عادات، داستان‌گویی و یادآوری‌ها. این بدان دلیل است که اطلاعات، توانایی‌ها و عادات در مراحل اولیه زندگی یاد گرفته شده‌اند و آخرین توانایی‌هایی هستند که با پیشرفت بیماری دمانس از دست می‌روند. بخشی از مغز که این اطلاعات را ذخیره می‌کند دیرتر تحت تأثیر بیماری قرار می‌گیرد. استفاده از این توانایی‌ها می‌تواند موفقیت را افزایش داده و کیفت زندگی را حتی در فاز میانی بیماری حفظ کند.
عواملی که احتمال زوال عقل را افزایش می‌دهند
عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به فراموشی می‌شوند عبارتند از:
سن
افزایش سن یکی از مهم‌ترین علل شناخته شده است که احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد. آلزایمر بخشی از فرانید پیری نیست اما احتمال ابتلا به آن پس از 65 سالگی افزایش می‌یابد. نرخ جنون با گذشت هر دهه پس از شصت سالگی دو برابر می‌شود. افرادی که تغییرات نادر ژنتیکی مرتبط با شروع آلزایمر دارند ممکن است علائم بیماری آلزایمر را در دهه 30 زندگی خود تجربه کنند.
سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی
احتمال ابتلا به آلزایمر در افرادی که اقوام درجه یک (والدین یا خواهر و برادر) آنها به این بیماری مبتلا باشد افزایش می‌یابد. دانشمندان تغییرات نادر (جهش) را در سه ژن که احتمال ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهند شناسایی کرده‌اند اما این جهش‌ها کمتر از 5 درصد باعث ابتلا به بیماری آلزایمر می‌شوند. بیشتر مکانیزم‌های ژنتیکی آلزایمر در میان خانواده هنوز مشخص نشده است. قوی‌ترین ژن که محققان برای ابتلا به آلزایمر شناسایی کرده‌اند اپولیپوپروتئین (APoE4) است. البته همه افرادی که این ژن را دارند به بیماری آلزایمر مبتلا نمی‌شوند. ژن‌های دیگری که باعث ابتلا به آلزایمر می‌شوند نیز شناسایی شده‌اند ولی تاکنون تأیید نشده‌اند.
سندرم داون
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون به بیماری آلزایمر دچار می‌شوند. علائم و نشانه‌های ابتلا به آلزایمر در این افراد 10 تا 20 سال زودتر از افراد معمولی دیده می‌شود. ژن موجود در کروموزوم اضافی که باعث ابتلا به سندرم داون شده است به میزان زیادی احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد.
جنسیت
به نظر می‌رسد که زنان بیش از مردان به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند، شاید به این دلیل که عمر آنها طولانی‌تر از مردان است. افراد مبتلا به اختلالات شناختی خفیف دچار مشکلات حافظه یا علائم شناختی دیگر هستند که بیش از حد معمول در سن آنها است اما آن‌قدر هم زیاد نیست که به عنوان جنون تشخیص داده شود. احتمال ابتلا به جنون در افراد مبتلا به اختلالات شناختی خفیف بیش از سایرین است. انجام اقدامات اصلاحی در سبک زندگی و روش‌هایی برای جبران ضعف حافظه در این مرحله می‌تواند باعث به تأخیر افتادن یا پیشگیری از پیشروی بیماری آلزایمر به جنون شود.
آسیب‌دیدگی سر در گذشته
به نظر می‌رسد افرادی که در گذشته سر آنها آسیب دیده است بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر هستند.
سبک زندگی و سلامت قلب
عوامل سبک زندگی که باعث کاهش احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر شوند وجود ندارد. به هر حال، برخی مدارک نشان می‌دهد که برخی عواملی که احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل نیز می‌شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- بی‌تحرکی
- چاقی
- استعمال دخانیات یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- فشار خون بالا
- بالا بودن سطح کلسترول خون
- ابتلا به دیابت نوع 2 که به درستی کنترل نشده است.
- رژیم غذایی که در آن از میوه و سبزیجات استفاده نمی‌شود.
این عوامل با جنون عروقی که نوعی جنون است که به دلیل آسیب‌دیدگی عروق مغزی ایجاد می‌شود رابطه دارند. همکاری با تیم پزشکی جهت به کارگیری یک برنامه برای کنترل این عوامل می‌تواند به حفاظت از قلب شما کمک کند و ممکن است به کاهش احتمال زوال عقل و جنون عروقی نیز کمک کند.
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید