فلج مغزی

فلج مغزی چیست؟ فلج مغزی (Cerebral Palsy) یا CP اشاره به گروهی از اختلالات دارد که بر هماهنگی و حرکت عضلات اثر می گذارند.

در بسیاری از موارد ، بینایی ، شنوایی و احساس نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.

واژه Cerebral به معنای وابسته به مغز بودن است. واژه Palsy نیز به معنای ضعف یا مشکلاتی در حرکات بدن است.

فلج مغزی شایع ترین علت ناتوانی های حرکتی در دوران کودکی است.

بر اساس منابع معتبر مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) ، این بیماری در سرتاسر جهان از 1000 نفر حداقل بر روی 1.5 تا 4 نفر تاثیر می گذارد.

علائم فلج مغزی چیست؟

نشانه های این بیماری در هر فردی با فرد دیگر متفاوت است و می تواند از خفیف تا شدید تغییر داشته باشد.

برخی از افراد مبتلا به این بیماری ، دچار مشکلاتی در راه رفتن و نشستن هستند. برخی دیگر از مبتلایان در گرفتن اشیاء مشکل دارند.

این نشانه ها می توانند با گذشت زمان شدید تر یا خفیف تر شوند. هم چنین تنوع آن ها بر اساس قسمتی از مغز است که تحت تاثیر واقع شده.

برخی از رایج ترین نشانه ها عبارت اند از:

• تاخیر در مایلستون های مهارت حرکتی مانند غلتیدن ، به تنهایی از حالت خوابیده به نشسته درآمدن یا چهار دست و پا راه رفتن
• تغییرات در تونوس ماهیچه ای مانند بیش از حد سست یا سفت بودن
• تاخیر در پیشرفت گفتاری و به زحمت صحبت کردن
• انقباض یا سفت شدن عضلات و رفلکس های اغراق آمیز
• آتاکسی یا عدم هماهنگی عضلات
• لرزش یا حرکات غیر ارادی
• جاری شدن بیش از حد آب از دهان یا مشکلات بلع
• دشواری در راه رفتن
• متمایل بودن بدن به یک سمت ؛ مثلا استفاده از یک دست
• مشکلات عصبی مانند تشنج ، کم توانی های ذهنی و کوری

بیشتر کودکان با فلج مغزی به دنیا می آیند اما ممکن است نشانه های این اختلال را تا ماه ها یا سال ها بعد بروز ندهند.

نشانه ها معمولا پیش از آن که کودک به سن 3 یا 4 سالگی برسد ، ظاهر می شوند.

اگر دچار شک شدید که کودک شما به CP دچار شده ، با پزشک تماس بگیرید. تشخیص و درمان زود هنگام بسیار مهم است.

علت فلج مغزی چیست؟

رشد غیر عادی مغز یا آسیب به مغز در حال رشد می تواند باعث باعث فلج مغزی شود.

این آسیب بر قسمتی از مغز تاثیر می گذارد که مسئول کنترل حرکات ، هماهنگی و طرز ایستادن یا نشستن بدن است.

این آسیب مغزی معمولا پیش از تولد اتفاق می افتد؛ اما می تواند در هنگام تولد یا در سال های اول زندگی هم رخ بدهد.

در بیشتر موارد ، علت دقیق CP نا معلوم است. برخی از عوامل احتمالی عبارت اند از:

• اختناق (آسفیکسی) نوزادان یا نرسیدن اکسیژن به مغز در هنگام زایمان و فراغت از زایمان
• جهش های ژنتیکی که به رشد غیر عادی مغز منجر می شوند
• یرقان شدید در نوزاد
• عفونت های مربوط به مادر مانند سرخجه و ویروس هرپس سیمپلکس
• عفونت های مغزی هم چون انسفالیت و مننژیت
• خونریزی مغزی یا خونریزی به طرف مغز
• آسیب به سر در اثر تصادف اتومبیل ، سقوط ، یا کودک آزاری

چه کسی در معرض خطر این مشکل قرار دارد؟

عوامل مشخصی ، کودک را مدر معرض خطر مضاعف فلج مغزی قرار می دهد که شامل موارد زیر است:

• زایمان زودرس
• کم وزنی نوزاد هنگام تولد
• دو قلو یا سه قلو بودن
• پایین بودن نمره آپگار که برای تشخیص سلامت جسمانی نوزادان در هنگام تولد استفاده می شود
• زایمان بریچ ؛ هنگامی رخ می دهد که باسن یا پای نوزاد زودتر بیرون می آید
• ناسازگاری Rh ؛ زمانی اتفاق می افتد که نوع Rh خون مادر با نوع Rh خون نوزاد نا سازگار است
• قرار گرفتن مادر در معرض مواد خطرناک مانند جیوه آلی در دوران حاملگی

انواع مختلف فلج مغزی

انواع مختلفی از فلج مغزی وجود دارند که بر بخش های گوناگون مغز اثر می گذارند. هر یک از این انواع موجب اختلالات حرکتی خاصی می شود.

انواع آن عبارت اند از:

فلج مغزی اسپاستیک

فلج مغزی اسپاستیک رایج ترین نوع CP است که تقریبا بر 80 درصد افراد مبتلا به CP اثر می گذارد.

این نوع فلج مغزی باعث سفت شدن عضلات و واکنش های اغراق آمیز می شود، و راه رفتن را دشوار می سازد.

بسیاری از افرادی که مبتلا به سی پی اسپاستیک هستند ، دچار ناهنجاری هایی در راه رفتن می شوند؛ مثلا زانو های شان با هم تلاقی می کند یا در هنگام راه رفتن با پا های خود حرکات قیچی شکل دارند.

ضعف عضلانی و فلج کامل هم می تواند واقع شود.

این نشانه ها می تواند بر کل بدن اثر بگذارد یا فقط یک سمت بدن را درگیر کند.

فلج مغزی دیس کینتیک

افرادی که دچار فلج مغزی دیس کینتیک هستند ، در کنترل حرکات بدن خود مشکل دارند.

این اختلال موجب حرکات غیر ارادی و غیر طبیعی در بازو ها ، پا ها و دست ها می شود.

در برخی موارد ، صورت و زبان هم تحت تاثیر قرار می گیرد.

حرکات می توانند کند و لرزشی یا سریع و تشنجی باشند. این حرکات ممکن است راه رفتن ، نشستن ، بلعیدن و صحبت کردنرا برای فرد مشکل کنند.

فلج مغزی هیپوتونیک

فلج مغزی هیپوتونیک باعث تونوس ماهیچه ای خفیف و بیش از حد آرام بودن عضلات می شود.

بازو ها و پا ها بسیار راحت حرکت می کنند و سست به نظر می رسند؛ هم چون یک عروسک پارچه ای.

نوزادانی که به این نوع فلج مغزی مبتلا هستند ، کنترل کمی روی سر خود دارند و ممکن است در تنفس دچار مشکل شوند.

هر چه این نوزادان بزرگ تر شوند ، به دلیل ضعیف شدن عضلات شان برای تغییر وضعیت بدن از خوابیده به نشسته ، تقلا خواهند کرد.

آن ها هم چنین می توانند در صحبت کردن دچار مشکل شوند ، و رفلکس های ضعیف و نا هنجاری های راه رفتن داشته باشند.

فلج مغزی آتاکسیک

فلج مغزی آتاکسیک کمترین رواج را در انواع این بیماری دارد. فلج مغزی آتاکسیک با حرکات عضلانی داوطلبانه ای مشخص می شود که اغلب به صورت درهم و برهم ، شلخته و تشنجی بروز می کند.

افرادی که به این نوع فلج مغزی مبتلا هستند ، در تعادل و هماهنگی مشکل دارند. آن ها ممکن است در راه رفتن یا انجام عملکرد های حرکتی ظریف مثل در دست گرفتن اشیاء یا نوشتن دچار زحمت شوند.

فلج مغزی ترکیبی

برخی از افراد ، ترکیبی از نشانه های انواع مختلف مشکل را تجربه می کنند. این نوع، فلج مغزی ترکیبی نامیده می شود.

در بیشتر موارد فلج مغزی ترکیبی ، افراد ترکیبی از سی پی اسپاستیک و دیس کینتیک را تجربه می کنند.

چگونگی طبقه بندی فلج مغزی

فلج مغزی بر اساس سیستم طبقه بندی عملکرد حرکتی درشت (GMFCS) رده بندی می شود.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) و گروه مراقبت از فلج مغزی در اروپا ، GMFCS را به عنوان استانداری جهانی برای تشخیص توانایی های جسمی افراد مبتلا به این مشکل ایجاد کردند.

این سیستم بر روی موارد زیر تمرکز دارد:

• توانایی نشستن
• توانایی حرکت و تحرک
• نمودار بندی استقلال
• استفاده از تکنولوژی تطبیقی

پنج سطح GMFCS با کاهش میزان حرکت ، افزایش می یابد:

فلج مغزی سطح 1

فلج مغزی سطح 1 توسط توانایی راه رفتن بدون محدودیت مشخص می شود.

فلج مغزی سطح 2

فرد مبتلا به فلج مغزی سطح 2 می تواند مسافت های طولانی را بدون محدودیت راه برود ؛ اما نمی تواند بدود یا بپرد.

این افراد در ابتدای یادگیری راه رفتن به وسایل کمکی مثل بریس بازو و پا نیاز دارند.

آن ها هم چنین ممکن است برای بیرون رفتن از خانه به صندلی چرخ دار نیاز داشته باشند.

فلج مغزی سطح 3

فرد مبتلا به فلج مغزی سطح 3 می تواند با کمک کم بنشیند و بدون کمک بایستد.

این افراد برای راه رفتن در داخل خانه به وسایل کمکی دستی مثل واکر یا عصا نیاز دارند. آن ها هم چنین برای رفت و آمد به بیرون خانه به ویلچر نیاز دارند.

فلج مغزی سطح 4

فرد مبتلا به فلج مغزی سطح 4 می تواند با استفاده از وسایل کمکی راه برود.

این افراد می توانند به صورت مستقل با یک ویلچر حرکت کنند و در موقع نشستن به کمک احتیاج دارند.

فلج مغزی سطح 5

فرد مبتلا به فلج مغزی سطح 5 برای نگه داشتن وضعیت سر و گردن خود نیاز به کمک دارد.

این افراد برای نشستن و ایستادن به کمک نیاز دارند و ممکن است بتوانند یک ویلچر برقی را کنترل کنند.

تشخیص

یک پزشک می تواند با توجه به سابقه پزشکی کامل ، انجام آزمایش های بالینی که شامل آزمایش نورولوژیک دقیق باشد و ارزیابی نشانه ها ، فلج مغزی را تشخیص دهد.

دیگر آزمایش هایی که می تواند انجام شود ، این موارد است:

• یک نوار مغزی (EEG) برای سنجش فعالیت الکتریکی مغز؛ این آزمایش ممکن است زمانی انجام شود که فرد نشانه های صرع را داشته باشد که منجر به تشنج می شود.
• یک اسکن MRI از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی بهره می برد تا تصاویر دقیقی از مغز تولید کند و می تواند هر وضعیت غیر عادی و آسیبی را در مغز مشخص کند.
• سی تی اسکن ، تصاویر واضح و مقطعی از مغز ایجاد می کند و می تواند هر آسیب مغزی را آشکار کند.
• اولتراسوند جمجمه روش نسبتا سریع و ارزانی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می کند تا تصاویر ابتدایی از مغز نوزادان جوان ارائه دهد.
• نمونه خون ممکن است از فرد گرفته و آزمایش شود تا از دیگر وضعیت های احتمالی مثل اختلالات خونریزی جلوگیری شود.

اگر پزشک شما سی پی را تایید کند احتمالا شما را به متخصصی ارجاع می دهد که بتواند آزمایش هایی برای مسائل نورولوژیکی انجام دهد؛ این مشکلات معمولا به اختلالات مذکور مرتبط است.

این آزمایشات می تواند موارد زیر را مشخص کند:

• از دست رفتن بینایی و اختلالاتی چون تاری دید در یکی از چشم ها یا هر دو
• ناشنوایی
• تاخیر گفتاری
• ناتوانی های ذهنی
• اختلالات حرکتی

چه وضعیت های دیگری به این مشکل مربوط می شود؟

افراد مبتلا به فلج مغزی می توانند مشکلات دیگری هم داشته باشند؛ از جمله:

• دشواری های ارتباطی هم چون اختلالات گفتاری و زبانی
• جاری شدن آب از دهان
• انحرافات ستون فقرات مانند کژپشتی (اسکولیوز) ، کوپشتی (لوردوز) و گوژپشتی (کیفوز)
• آرتروز
• کنتراکچر ؛ زمانی رخ می دهد که عضلات در حالت های دردناکی قفل می شوند
• بی اختیاری
• استئوپنیا یا کاهش تراکم استخوان که باعث می شود استخوان ها به راحتی شکستنی شوند
• مشکلات دندان

درمان فلج مغزی

هدف از درمان ، بهبود محدودیت ها و پیشگیری از عوارض است. درمان می تواند شامل ادوات کمکی ، دارو و عمل جراحی باشد.

ادوات کمکی

ادوات کمکی شامل این موارد است:

• عینک
• سمعک
• وسایل کمکی راه رفتن
• بریس های بدن
• صندلی های چرخ دار

داروها

ضد تشنج های دهانی و شل کننده های عضلات عموما به عنوان اولین درمان ها برای فلج مغزی استفاده می شوند.

پزشک شما ممکن است این موارد را تجویز کند:

• دیازپام (والیوم)
• دانترولین (دانتریوم)
• باکلوفن
• تیزانیدین (زانافلکس)

پزشک شما هم چنین ممکن است تزریقات موضعی سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) یادرمان باکلوفن داخل نخاعی را تجویز کند که در این روش دارو توسط یک پمپ قابل کاشت در بدن توزیع می شود.

عمل جراحی

جراحی ارتوپدی می تواند برای کاهش درد و بهبود حرکت استفاده شود.

هم چنین ممکن است برای سفت کردن عضلات یا تصحیح وضعیت غیر عادی استخوان ها که در اثر تشنج ایجاد شده نیز جراحی مورد نیاز باشد.

ریزوتومی انتخابی پشتی (SDR )  می تواند برای کاهش درد مزمن یا تشنج به عنوان آخرین راه توصیه شود.

در این روش عصب های نزدیک به پایه ستون فقرات را برش می دهند

درمان های دیگر

انواع دیگر درمان های فلج مغزی عبارت اند از :

• گفتار درمانی
• فیزیوتراپی
• کار درمانی
• تفریح درمانی
• مشاوره یا روان درمانی
• مشاوره خدمات اجتماعی

بیشتر بخوانید : درمان فیزیکی و فیزیوتراپی فلج مغزی

هم چنین درمان با سلول های بنیادی به عنوان یک درمان بالقوه برای فلج مغزی کشف شده و مطالعات هم چنان در مراحل اولیه به سر می برد.

جلوگیری

اکثر مشکلاتی که منجر به فلج مغزی می شوند همیشه قابل پیشگیری نیستند.

به هر حال اگر شما باردار هستید یا برنامه ای برای بارداری دارید ، می توانید اقدامات پشگیرانه خاصی را برای به حداقل رساندن عوارض انجام دهید.

بسیار مهم است که در برابر بیماری هایی مثل سرخجه که منجر به آسیب مغزی جنین می شوند ، واکسینه شوید.

هم چنین بسیار حیاتی است که مراقبت های پیش از زایمان کافی را دریافت کنید.

مراجعه های منظم در طول دوران بارداری به پزشک می تواند کمک کند تا از زایمان زودرس ، کاهش وزن نوزاد در هنگام زایمان و عفونت جلوگیری کنید.

چشم انداز بلند مدت

هیچ علاجی برای فلج مغزی وجود ندارد اما این وضعیت می تواند به طور موثری درمان و مدیریت شود.

نوع خاص درمان در هر فردی با فرد دیگر متفاوت است.

برخی از افراد مبتلا به سی پی ممکن است به کمک زیادی احتیاج نداشته باشند و برخی دیگر ممکن است بنا به نشانه های شان به مراقبت های طولانی مدت و وسیعی نیاز داشته باشند.

صرف نظر از شدت وضعیت ، درمان می تواند زندگی افراد مبتلا به CP را بهبود بخشد.

موارد زیر می تواند به بسیاری از افراد کمک کند تا مهارت های حرکتی و توانایی برقراری ارتباط خود را افزایش دهند:

• وسایل کمکی
• دارو ها
• درمان (تراپی)
• عمل جراحی

بیشتر بخوانید : کاردرمانی کودکان فلج مغزی

در صورتی که شما یا نزدیکانتان از ابتلا به بیماری فلج مغزی رنج می برید جهت معاینه، تشخیص و درمان بیماری زیر نظر پزشکان مختصص و همچنین فیزیوتراپی و توانبخشی بیماران با کلینیک تخصصی و فوق تخصصی یادمان تماس بگیرید.

شماره تماس های کلینیک :  02188088541 – 02188074196

آدرس کلینیک یادمان