تومور مغزی مجموعه ای از سلول های غیر طبیعی مغز است.

جمجمه، که مغز را احاطه می کند، بسیار سفت است، هرگونه رشد در چنین فضای محدودی می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. تومورهای مغزی می توانند سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشند.

هنگامی که تومورهای خوش خیم یا بدخیم رشد می کنند، می توانند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شوند.  این می تواند باعث آسیب مغزی و نوعی تهدید برای زندگی باشد.

تومورهای مغزی به دو گروه اولیه یا ثانویه طبقه بندی می شوند. تومور اولیه در مغز منشا می گیرد. بسیاری از تومورهای اولیه مغز خوش خیم هستند.

تومور ثانویه مغز، که به عنوان یک تومور متاستاتیک مغز نیز شناخته می شود، هنگامی رخ می دهد که سلول های سرطانی از اندام دیگری مانند ریه یا پستان به مغز پخش می شوند.

انواع تومور مغزی

تومورهای اولیه مغز

تومورهای اصلی در مغز منشا می گیرند. آن ها می توانند از طریق موارد زیر پیشرفت کنند:

  • سلول های مغز
  • غشایی که مغز را احاطه کرده، که مننژ نامیده می شوند
  • سلول های عصبی
  • غدد

تومورهای اولیه می توانند خوش خیم یا سرطانی باشند. در بزرگسالان، شایع ترین انواع تومورهای مغزی گلیوما و مننژیوما هستند.

گلیوما

گلیوما تومورهایی هستند که از سلول های گلیال ایجاد می شوند. این سلول ها بطور معمول:

  • ساختار سیستم عصبی مرکزی خود را پشتیبانی می کنند
  • سیستم عصبی مرکزی خود را تغذیه می‌کنند
  • زباله های سلولی را تمیز می کنند
  • نورون های مرده را تجزیه می کنند

گلیوما می تواند از انواع مختلف سلول های گلیال ایجاد شود.

انواع تومورهایی که در سلول های گلیال شروع می شوند عبارتند از:

  • تومورهای آستروسیتی مانند آستروسیتومها که در مغز سرچشمه می گیرند
  • تومورهای الیگودندروگلیال، که اغلب در لوبهای تمپورال فرونتال مشاهده می شود
  • گلیوبلاستوما، که در بافت پشتی مغز سرچشمه می گیرند و مهاجم ترین نوع هستند

سایر تومورهای اولیه مغز

سایر تومورهای اصلی مغز عبارتند از:

  • تومورهای هیپوفیز، که معمولاً خوش خیم هستند
  • تومورهای اپی فیز، که می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد
  • اپندیموما، که معمولاً خوش خیم هستند
  • کرانیوفارنژیوما، که بیشتر در کودکان رخ می دهد و خوش خیم است اما می تواند علائم بالینی مانند تغییر دید و بلوغ زودرس داشته باشد
  • لنفوم سیستم عصبی مرکزی اولیه (CNS)، که بدخیم هستند
  • تومورهای سلول های جوانه ای اولیه مغز، که می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند
  • مننژیوم، که در مننژها سرچشمه می گیرند
  • شوانوموما، که در سلول هایی تشکیل شده اند که پوشش محافظتی اعصاب (غلاف میلین) به نام سلول های شوان را تولید می کنند.

بیشتر مننژیوما و شوانوموم ها در افراد بین 40 تا 70 سال مشاهده می شود. مننژیوما در زنان بیشتر از آقایان است.

شوانوما در مردان و زنان به طور یکسان اتفاق می افتد. این تومورها معمولاً خوش خیم هستند، اما به دلیل وسعت و موقعیت آن ها می توانند عوارضی ایجاد کنند.

مننژیوم سرطانی و شوانوما نادر است اما می تواند بسیار مهاجم باشد.

تومورهای ثانویه مغز

تومورهای ثانویه مغز اکثر سرطان های مغز را تشکیل می دهند. آن ها در یک قسمت از بدن شروع می شوند و تا مغز گسترش می یابند. موارد زیر می توانند تا مغز متاستاز شوند:

  • سرطان ریه
  • سرطان پستان
  • سرطان کلیه
  • سرطان پوست

تومورهای ثانویه مغز همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت از بدن به قسمت دیگر پخش نمی شوند.

عوامل پر خطر برای تومور مغزی چیست؟

عوامل خطر برای تومورهای مغزی عبارتند از:

سابقه خانوادگی

فقط حدود 5 تا 10 درصد از کل سرطان ها از نظر ژنتیکی یا ارثی هستند. تومور مغزی به ارث رسیده ژنتیکی نادر است.

اگر چند نفر در خانواده به تومور مغزی مبتلا شده اند، با پزشک مشورت کنید.  پزشک می تواند یک مشاور ژنتیکی را توصیه کند

سن

خطر بیشتر انواع تومورهای مغزی با افزایش سن افزایش می یابد.

نژاد

به طور کلی تومورهای مغزی در بین قفقازی ها بیشتر دیده می شود.  با این حال، مردم آفریقایی-آمریکایی به احتمال زیاد به مننژیوم مبتلا می شوند.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مانند مواردی که در محیط کار یافت می شود، می تواند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد.

موسسه ملی ایمنی شغلی و منبع بهداشتی معتبر لیستی از مواد شیمیایی بالقوه سرطان زا که در محل کار یافت می شوند، نگه می دارد.

قرار گرفتن در معرض تابش

افرادی که در معرض اشعه یونیزان قرار دارند، خطر بیشتری برای ابتلا تومور مغزی دارند.

می توان از طریق روش های درمانی پرتودرمانی در معرض اشعه یونیزان قرار گرفت. همچنین می توان در معرض اشعه ناشی از آسیب هسته ای قرار گرفت.

حوادث نیروگاه هسته ای در فوکوشیما و چرنوبیل نمونه هایی از چگونگی قرار گرفتن افراد در معرض اشعه یونیزان است.

نداشتن سابقه ابتلا به آبله مرغان

طبق تخمین انجمن تومور مغزی آمریکا، افرادی که در کودکی سابقه ابتلا به آبله مرغان را دارند، خطر ابتلا به تومور مغزی را کاهش می دهد.

علائم تومور مغز چیست؟

علائم تومورهای مغزی به محل و اندازه تومور بستگی دارد. برخی از تومورها با تهاجم به بافت مغز باعث آسیب مستقیم می شوند و برخی از تومورها باعث فشار بر اطراف مغز می شوند.

هنگامی که تومور رو به رشدی روی بافت مغز فشار می آورد علائم قابل ملاحظه ای به چشم می خورد.

سردرد علامت شایع تومور مغزی است. احتمال دارد سردردهایی را تجربه کنید که:

  • صبح هنگام بیدار شدن بدتر می شوند
  • در حالی که خواب هستید رخ‌ می دهند
  • با سرفه، عطسه یا ورزش بدتر می شوند

 همچنین احتمالا این موارد را تجربه کنید:

  • استفراغ
  • تاری یا دید مضاعف
  • گیجی
  • تشنج (به ویژه در بزرگسالان)
  • ضعف اندام یا بخشی از صورت
  • تغییر در عملکرد ذهنی

سایر علائم شایع عبارتند از:

  • دست و پا چلفتی بودن
  • از دست دادن حافظه
  • گیجی
  • مشکل در نوشتن یا خواندن
  • تغییر در توانایی شنیدن، طعم و بو
  • کاهش هوشیاری، که می تواند  شامل خواب آلودگی و از بین رفتن هوشیاری باشد
  • مشکل در بلعیدن
  • سرگیجه
  • مشکلات چشم مانند افتادگی پلک ها و مردمک نابرابر
  • حرکات غیرقابل کنترل
  • لرزش دست
  • از دست دادن تعادل
  • از بین رفتن کنترل مثانه یا روده
  • بی حسی یا  گز گز کردن در یک طرف بدن
  • مشکل در صحبت کردن یا درک آنچه دیگران می گویند
  • تغییر در خلق و خوی، شخصیت، احساسات و رفتار
  • مشکل در راه رفتن
  • ضعف عضلات در صورت، بازو یا پا

علائم تومورهای هیپوفیز

علائم زیر می تواند با تومورهای هیپوفیز رخ دهد:

  • ترشح نوک پستان یا گالاکتوره
  • عدم قاعدگی در زنان
  • توسعه بافت سینه در مردان یا ژنیکوماستی
  • بزرگ شدن دست و پا
  • حساسیت به گرما یا سرما
  • افزایش مقدار موهای بدن یا هیرسوتیسم
  • فشار خون پایین
  • چاقی
  • تغییر در دید، مانند تاری یا دید تونل

تومورهای مغزی چگونه تشخیص داده می شوند؟

تشخیص تومور مغزی

تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و نگاهی به سابقه پزشکی آغاز می شود.

معاینه فیزیکی شامل یک معاینه عصبی بسیار دقیق است. پزشک برای اطمینان از سلامت جمجمه آزمایشاتی را انجام می دهد. این اعصاب هستند که در مغز سرچشمه می گیرد.

پزشک با چشمی به داخل چشم نگاه می کند، چشمی ابزاری است که از طریق مردمک چشم بر روی شبکیه نور می تاباند.

این به پزشک اجازه می دهد تا چگونگی واکنش مردمک چشم به نور را بررسی کند و همچنین این‌ امکان را می دهد که پزشک مستقیماً به چشمان نگاه کند تا ببیند آیا تورم عصب بینایی وجود دارد یا خیر.

هنگامی که فشار در داخل جمجمه افزایش می یابد، احتمالا تغییراتی در عصب بینایی ایجاد شود.

همچنین ممکن است پزشک موارد زیر را ارزیابی کند:

  • قدرت عضلانی
  • هماهنگی
  • حافظه
  • توانایی انجام محاسبات ریاضی

شاید پزشک تست های بیشتری را بعد از اتمام معاینه بدنی انجام دهد. این ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

سی تی اسکن سر

سی تی اسکن روشی است که پزشک از اسکن دقیق تر بدن  نسبت به دستگاه پرتوی ایکس استفاده می کند. این مورد می تواند بدون کنتراست (هم سنجی) انجام شود.

کنتراست (هم سنجی) در سی تی اسکن سر، با استفاده از رنگ مخصوصی انجام می شود که به پزشکان کمک می کند تا برخی ساختارها مانند رگ های خونی را با وضوح بیشتری مشاهده کنند.

ام آر آی ‏MRI سر

اگر MRI سر دارید، می توانید از یک رنگ مخصوص برای کمک به پزشک در تشخیص تومورها استفاده کنید. MRI با CT اسکن تفاوت دارد زیرا از اشعه استفاده نمی کند و به طور کلی تصاویر مفصلی از ساختارهای خود مغز ارائه می دهد.

آنژیوگرافی

این مطالعه از رنگی استفاده می کند که به شریان، معمولاً در ناحیه کشاله ران تزریق می شود. رنگ به شریان های مغز سفر می کند.

به پزشک امکان می دهد خونرسانی تومورها را ببیند. این اطلاعات در زمان جراحی مفید است.

اشعه X جمجمه

تومورهای مغزی می توانند باعث شکستگی در استخوان های جمجمه شده و اشعه X خاص می تواند نشان دهد که آیا این اتفاق افتاده است یا خیر.

پرتوهای X همچنین می تواند رسوب کلسیم را جمع کند، که بعضی اوقات درون یک تومور وجود دارد.

اگر سرطان به استخوان ها منتقل شده باشد، احتمال دارد رسوب کلسیم در جریان خون باشد.

بیوپسی

یک قطعه کوچک از تومور در طی بیوپسی بدست می آید. متخصصی به نام متخصص مغز و اعصاب، آن را معاینه می کند.

بیوپسی سلول های تومور خوش خیم یا بدخیم را مشخص می کند. همچنین تعیین خواهد کرد که سرطان در مغز یا قسمت دیگری از بدن سرچشمه گرفته است.

درمان تومورهای مغزی

درمان تومور مغزی به این موارد بستگی دارد:

  • نوع تومور
  • اندازه تومور
  • محل تومور
  • سلامتی عمومی

شایع ترین روش درمان تومورهای بدخیم مغز، جراحی است. هدف این است که تا حد ممکن توده سرطانی خارج شود بدون اینکه به قسمت های سالم مغز آسیب برساند.

در حالی که موقعیت برخی از تومورها امکان برداشتن آسان و ایمن را فراهم می کند، تومورهای دیگر امکان دارد در منطقه ای واقع شوند که میزان قابل برداشت تومور را محدود کنند.

حتی برداشتن جزئی از تومور مغزی می تواند مفید باشد.

خطرات جراحی مغز شامل عفونت و خونریزی است. تومورهای خوش خیم بالینی خطرناک نیز طی جراحی برداشته می شوند.

تومورهای متاستاتیک مغز طبق دستورالعمل های سرطان اصلی مغز درمان می شوند.

جراحی را می توان با سایر روش های درمانی مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی ترکیب کرد.

فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی می توانند به میزان بهبودی بعد از جراحی اعصاب کمک کنند.

نظریه

نظریه تومور مغزی به این موارد بستگی دارد:

  • نوع تومور
  • اندازه تومور
  • محل تومور
  • سلامتی عمومی

درمان زودرس می تواند از عوارضی که با بزرگ شدن تومور ایجاد می شود و به جمجمه و بافت مغز فشار وارد می کند، جلوگیری به عمل آورد.

اگر از علائمی که تجربه کرده اید نگران هستید، به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: آیا نوع خاصی از سردرد نشانه تومور مغزی است؟

کلینیک یادمان واقع در شهرک غرب تهران، بلوار فرحزادی، با بهره گیری از پزشکان متخصص مغز و اعصاب کلیه خدمات این زمینه را ارائه می کند.

دکتر بابک جلالیان یکی از پزشکان برجسته در حوزه مغز و اعصاب است که بیماران خود را در این کلینیک پزشکی ویزیت و معاینه می کند.

برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید

02188074196