درمان کمر درد با فیزیوتراپی، لیزر پرتوان وحرکات ورزشی کمر چگونه است
کمر درد چیزی است که همه ما در مرحله‌ای از زندگی خود آن را تجربه کرده‌ایم و یکی از شایع‌ترین علل مرخصی گرفتن و سر کار نرفتن است.
این درد عمدتاً کمر را درگیر می‌کند و در بیشتر موارد علت درد جدی نبوده و می‌توان در عرض چند روز یا چند هفته آن را درمان کرد. ولی، برخی علائم می‌توانند جدی‌تر باشند که باید یک پزشک متخصص بیمار را ارزیابی کامل کرده و علت بیماری را تشخیص دهد.
فیزیوتراپی نوعی درمان است که به بیمار کمک می‌کند تا حرکات و کارکرد مفاصل و عضلات خود را بهبود بخشد. اگر کمر درد دارید، فیزیوتراپی میتواند درد کمر را کاهش داده و تحرک مفاصل و عضلات را به سطح نرمال بازگرداند. همچنین فیزیوتراپی به شما کمک خواهد کرد تا تغییراتی را اعمال کند که احتمال بروز مجدد کمر درد را کاهش دهد. متخصصین فیزیوتراپی کلینیک توانبخشی یادمان از طیف وسیعی از درمان‌ها و تکنیک‌ها مثل لیزرتراپی پرتوان استفاده میکنند تا در تسکین کمر درد به بیماران کمک کرده و همچنین درباره مراقبت از کمر به بیمارا مشاوره خواهند داد.
آشنایی با کمر
ستون فقرات از 24 استخوان جداگانه موسوم به مهره تشکیل شده است که با مجموعه‌ای از لیگامان‌ها و بافت نرم به هم متصل شده‌اند. بخش تحتانی ستون فقرات به استخوان خاجی (ساکروم) متصل می‌شود که این استخوان بخشی از لگن انسان است.
انحنا، شکل و اندازه‌های متفاوت مهره‌ها (بهمراه دیسکی که داخل هر مهره قار گرفته) به انسان کمک میکنند تا وزن بدن را بطور یکنواخت روی ستون فقرات تقسیم کند و انعطاف لازم برای خم کردن یا چرخاندن کمر را به شخص می‌دهد.
گروه پیچیده‌ای از عضلات به ستون فقرات متصل هستند که به شخص اجازه می‌دهند که کمر خود را حرکت دهد. علاوه بر عضلات گروه قبل، عضلاتی نیز در پشت انسان وجود دارند که نحوه قرارگیری بدن را کنترل میکنند، این عضلات شکل و انحنای ستون فقرات انسان را حفظ میکنند، مهره‌ها را در جای خود نگه داشته و به شخص کمک می‌کند تا صاف بایستد.
طناب نخاعی از وسط مهره‌ها می‌گذرد. این طناب در انتهای کمر تمام شده و به مجموعه‌ای از رشته‌های عصبی به نام “کودا اکوینا” (دم اسب) تبدیل می‌شود. از هر دو سمت هر مهره رشته‌های عصبی نخاعی خارج می‌شود که انتقال سیگنال‌های حسی و حرکتی را بین مغز و بخش‌های خاصی از بدن که دارای عصب است بر عهده دارند.
علل کمر درد
شایع‌ترین علت کمر درد، مخصوصاً درد در ناحیه تحتانی کمر، ترکیبی است از پوسچر (طرز قرار گیری بدن) غلط و عدم تحرک، که معمولاً در افرادی دیده می‌شود که برای مدت‌های طولانی می‌نشینند. این نوع کمر درد با عنوان کمر درد مکانیکی شناخته می‌شوند و عارضه‌ای جدی نیست. هرچند احساس درد دائمی در ناحیه کمر میتواند تجربه‌ای ناخوشایند و کلافه کننده باشد.
فیزیوتراپی درمانی ایده‌آل برای کمر درد مکانیکی است. با مشاوره درباره پوسچر صحیح، تمرینات مناسب و تکنیک‌های خود تمرینی، کمر درد بیمار در عرض چند روز الی چند هفته برطرف خواهد شد.
هرچند علل پیچیده بیشتری برای کمر درد وجود دارد، برای مثال بیرون زدگی (پرولاپس) دیسک ، گیر افتادگی مفصل، اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات)، پوکی استخوان، آرتروز یا شکستگی که نیازمند معاینه دقیق‌تر است.
علائم کمر درد
وقتی که بیمار برای اولین بار دچار کمر درد مکانیکی می‌شود، این درد خود را به صورت یک درد خفیف نشان می‌دهد که معمولاً با خشکی کمر همراه است. علائم کمر درد مکانیکی با انجام تمرینات سبک ورزشی یا اجتناب از نشستن برای مدت‌های طولانی تسکین خواهد یافت. ولی اگر بیمار علائم را نادیده بگیرد، درد بصورت دائمی و با شدت‌های متغیر ادامه خواهد یافت. میزان خشکی کمر نیز افزایش پیدا می‌کند.
گاهاً علائم کمر درد به عارضه‌‍هایی غیر از پوسچر غلط مرتبط هستند، برای مثال فتق دیسک بین مهره‌ای (پرولاپس دیسک)، شکستگی، گیر افتادگی مفصل فاست یا فشرده شدن ریشه عصب. همچنین ممکن است علائم زیر نیز وجود داشته باشد:
- حس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در باسن، اندام‌های پایین تنه یا پاها
- دردی که به سمت پایین به پشت یا جلوی پا تیر می‌کشد
- دردهای شدید ناحیه کمر، مخصوصاً در هنگامی که بیمار به جلو خم می‌شود
- میزان بسیار شدید خشکی در ناحیه کمر
این علائم را باید پزشک به دقت بررسی کند. پزشک علت کمر درد را تشخیص داده وبه بیمار درمان مناسب، کنترل درد و مشاوره ارائه خواهد داد.
درصد بسیار کمی از موارد کمر درد ناشی از عوارض جدی‌تری همچون سندروم دم اسبی (کوادا اکواینا) است، در این سندروم رشته‌های عصبی در انتهای طناب نخاعی بیمار تحت فشار قرار می‌گیرند. اگر هر یک از علائم زیر را دارید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- در حین ایستادن یا راه رفتن تعادل ندارید
- دشواری در دفع یا کنترل ادرار یا مدفوع یا بی‌حسی در ناحیه تناسلی یا مقعد
- داشتن سابقه سرطان یا پوکی استخوان
- کمر درد همراه با کاهش وزن یا تب غیر طبیعی
چرا باید برای کمر درد فیزیوتراپی انجام داد؟
اگر احساس کمر درد در بیمار باعث ایجاد مشکلات گوناگونی شده یا پس از گذشت چند هفته هنوز بهتر نشده، مراجعه به یک فیزیوتراپ ارزشش را خواهد داشت. فیزیوتراپی برای انواع مختلف کمر درد مفید است. فیزیوتراپی موارد زیر را درمان می‌کند.
- کمر درد غیر اختصاصی – این نوع از کمر درد هیچ دلیل خاصی (مثل بماری زمینه‌ای یا آسیب دیدگی) ندارد.
- درد عصب سیاتیک– این نوع درد از کمر به سمت پاها تیر می‌کشد؛ علت این درد فتق (پرولاپس) دیسک است. فتق دیسک هنگامی رخ می‌دهد که دیسک بین مهره‌ای از شکل طبیعی خود خارج شده از بین مهره‌ها بیرون بزند و روی عصب فشار وارد نماید.
- کمر درد ناشی از پیر شدن دیسک‌ها در ستون فقرات (بیماری‌های تحلیل رونده دیسک).
- تنگی کانال نخاعی (استنوز) ستون فقرات – این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که فضای اطراف طناب نخاعی تنگ می‌شود و روی طناب نخاعی فشار وارد می‌کند.
در زمان مراجعه به فیزیوتراپ چه اتفاقی خواهد افتاد؟
وقتی بیمار برای اولین بار به فیزیوتراپ مراجعه می‌کند، یک سابقه کامل پزشکی از وی گرفته می‌شود. از بیمار سوالاتی درباره بیماری‌هایی که شاید داشته باشد، سبک زندگی و داروهایی که مصرف می‌کند خواهند پرسید. ضمناً درباره علائم بالینی بیمار نیز از وی سوالاتی پرسیده خواهد شد و همچنین عامل تحریک این علائم. سپس، یک معاینه جسمی کامل روی بیمار انجام خواهد گرفت،از جمله نحوه حرکت دادن کمر و عملکرد کمر بررسی خواهد شد. شاید پزشک بخواهد یک ارزیابی عصبی نیز روی بیمار انجام دهد تا مطمئن شود که عصب‌های بدن بیمار به خوبی عمل میکنند. وقتی به مطب فیزیوتراپی مراجعه می‌کنید لباس‌های سبک بپوشید زیرا شاید نیاز باشد تا لباس‌های رویی خود را درآورید تا فیزیوتراپ کمر شما را دیده و با دست لمس کند. می‌توانید در صورت لزوم تقاضا کنید تا کسی بعنوان کمک در کنار شما باشد.
فیزیوتراپ درمان‌های ضروری و نحوه اثرگذاری آنها بر تکسین درد را برای بیمار توضیح خواهد داد.
لیزر پرتوان
لیزر پرتوان یکی از گزینه‌های درمانی دارای تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است که روشی بی‌نظیر در نفوذ به استخونان، بافت نرم و عضله است تا انرژی نوری التیام بخش را به سلول‌های بدن برساند. لیزر پر توان درد را کاهش داده، ورم را تسکین می‌دهد، بافت اسکار را نرم کرده و چرخه درد مزمن را مجدداً راه‌اندازی می‌کند – تمام این‌ها در حالیکه بافت‌های آسیب دیده را در سطح سلولی التیام می‌بخشد. این درمان روشی غیرتهاجمی و بدون نیاز به دارو است که علت زمینه‌ای درد را با ترمیم سلول‌های آسیب دیده درمان می‌کند.
در حین درمان چه انتظاری می‌توان داشت؟
نفوذ نور لیزر به بافت‌ها باعث احساس گرما در بدن شده و بسیاری از بیماران گزارش کرده‌اند که این احساس تسکین دهنده گرما بدن آنها را ریلکس کرده است. اثرات درمانی لیزر پر توان حتی پس از به اتمام رسیدن جلسه درمانی ادامه خواهد یافت.
باید این نکته را بدانید که لیزر پرتوان تأثیر تجمیعی دارد، به این معنا که باید چند جلسه درمان با لیزر پرتوان را انجام دهید تا تأثیر آن را ببینید، اثر هر جلسه روی اثر جلسه پیش انباشته خواهد شد. در حالیکه برخی از بیماران پس از چند جلسه درمانی احساس تسکین آنی میکنند، برای بسیاری از بیماران پاسخ به درمان آهسته و تدریجی است.
درمان دستی
احتمال دارد فیزیوتراپ به بیمار توصیه کند تا یکی از تکنیک‌های دستی (با کمک دست) زیر را امتحان کند. این تکنیک‌ها همیشه همراه با برنامه ورزشی تجویز می‌شود.
- موبیلیزاسیون. در موبیلیزاسیون، فیزیوتراپ از حرکات آهسته و نرم دست برای کشش ستون فقرات بیمار استفاده می‌کند. هدف از این درمان بازگرداندن طیف حرکتی نرمال به کمر بیمار است.
- منیپولیشن. در منیپولیشن، فیزیوتراپ از حرکات سریع‌تر و پرفشار دست‌ها روی یک نقطه خاص از ستون فقرات استفاده می‌کند. در حین انجام این درمان، بیمار شاید صدایی مانند ترکیدن حباب بشنود.
درمان فعال
درمان فعال به تمرینات و حرکاتی گفته می‌شود که شخص بیمار باید انجام دهد. این نوع از درمان بخشی مهمی از هر طرح درمانی است. معمولاً فعال بودن به هر روشی بهترین درمان برای کمر درد است. تمرینات ورزشی میتواند انعطاف، تحرک و قدرت ناحیه کمر را بهبود ببخشد. فیزیوتراپ میتواند تمریناتی را که برای بیمار مناسب است پیدا کرده و نحوه انجام این تمرینات را نیز به وی آموزش دهد. در ادامه مروری خواهیم داشت بر انواع مختلف تمرینات ورزشی که می‌توان از آنها در درمان کمر درد بهره برد.
تمرینات هوازی
به هر نوع تمرینی که باعث تحرک بیمار و افزایش ضربان قلب وی شود تمرینات هوازی گفته می‌شود. این تمرینات بخشی مهمی از هر طرح درمانی است. تمرینات هوازی باعث برطرف شدن خشکی ناحیه کمر با تحرک بدن خواهند شد. همچنین به بیمار کمک میکنند تا وزن خود را کنترل کرده و باث تسریع بهبودی می‌شوند. احتمالاً فیزیوتراپ برای شروع تمرینات هوازی کم برخورد را برای بیمار توصیه کند؛ این تمرینات عبارتند از پیاده روی، شنا و استفاده از ابزارهایی همچون دوچرخه و دستگاه استپ. با انجام این تمرینات و دیدن توانایی خود برای انجام آنها، بیمار ترغیب می‌شود تا بیشتر این تمرینات را انجام دهد. معمولاً به بیمار توصیه می‌شود که تمرینات هوازی را 20 الی 30 دقیقه در روز و تا پنج بار در هفته انجام دهد. ولی در ابتدا باید مدت زمان این تمرینات را کوتاه‌تر کرد.
تمرینات کششی
هدف از انجام این تمرینات، افزایش انعطاف ستون فقرات و کاهش تنش درون عضلاتی است که از ستون فقرات حمایت میکنند. پزشک انجام این تمرینات را به صورت روزانه توصیه خواهد کرد. یکی از انواع معمولی تمرینات کششی این است که به پشت دراز بکشد و زانوها خود را به ارامی به سمت خودتان جمع کنید تا به نرمی کمر کش بیاید. یا در حالت ایستاده به جلو خم شوید و عضلات همسترینگ در پشت ران‌ها و عضلات کمر خود را کش دهید. این تمرینات فشار را در عضلات کمر کاهش خواهد داد.
تمرینات تقویتی
هدف از انجام این تمرینات تقویت عضلات مرکزی بدن است و گاهی اوقات بعنوان بخشی از برنامه تمرینی برای درمان کمر درد تجویز می‌شود. عضلات مرکزی بدن به عضلات شکمی در اطراف شکم، عضلات کمر و عضلات لگن گفته می‌شود. این تمرینات در کوتاه مدت تأثیر زیادی دارند. هرچند شواهد زیادی وجود دارد که در دراز مدت تمرینات عضلات مرکزی بدن تفاوتی با تمرینات عمومی نخواهند داشت. به همین خاطر تمرکز فیزیوتراپ بر این نوع تمرینات نخواهد بود. هرچند فعال بودن بسیار مهم است.
چه انتظاری باید پس از فیزیوتراپی داشت؟
در انتهای اولین جلسه فیزیوتراپی، فیزیوتراپ معمولاً تعداد جلساتی که باید بیمار برای درمان مراجعه کند را مشخص خواهد کرد. تعداد جلسات درمان به شدت کمر درد بیمار و نحوه کنترل درد و علائم توسط بیمار بستگی دارد. ممکن است تنها به یک جلسه مشاوره فیزیوتراپی نیاز باشد، یا ممکن است پزشک توصیه کند که باید یک دوره کامل فیزیوتراپی را در عرض چند ماه بگذرانید.
فیزیوتراپ درباره اقداماتی که می‌توان برای بهبود کمر درد در منزل انجام داد نیز توضیحاتی به بیمار می‌دهد. این توضیحات شامل نحوه بهبود پوسچر بدن، نحوه تنظیم کردن صندلی ماشین و صندلی محل کار و غیره خواهد بود.
فیزیوتراپی کمر بخشی از درمان کمر درد است. تغییرات در سبک زندگی و فعال بودن تا جای ممکن، بعلاوه به اتمام رساندن سایر درمان‌هایی که برای بیمار تجویز شده به وی کمک خواهد کرد تا هر چه سریع‌تر بهبود یابد. ضمناً همیشه احتمال اندکی وجود دارد که کمر درد دوباره عود کند.