رفع مشکل گفتاری و تکلم پس از سکته مغزی با فیزیوتراپی و کار درمانی
سکته آسیبی است که در اثر خونریزی مغزی (هموراژیک) یا ایجاد لخته در مغز (ایسکمیک) به مغز می‌رسد و موجب بروز صدمه و از دست دادن عملکرد مغزی می‌گردد. از آنجاییکه مغز تمام عملکردهای بدن را کنترل می‌کند، هر بخشی از بدن ممکن است در صورت بروز سکته آسیب ببیند. سمت چپ مغز زبان (گفتار) را کنترل می‌کند، بنابراین، اگر این بخش از مغز در اثر سکته آسیب ببیند، مشکلات ارتباطی بسیاری به علاوه مقداری فلج در سمت راست بدن ممکن است رخ دهد. پس از یک سکته مغزی، بروز مشکلات گفتاری بسیار رایج است. این مورد موجب می‌شود تا توانایی شما برای پیدا کردن کلمات صحیح کاهش یابد و درک این که دیگران چه می‌گویند، و یا می‌خوانند و می‌نویسند، برای شما دشوار گردد.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی آسیب به مغز است. مغز همه کارهایی را که انجام می‌دهید کنترل می‌کند، از جمله آن چه که تفسیر و درک می‌کنید. اگر آسیب به قسمت‌هایی از مغز که مسئول زبان هستند باشد، سکته مغزی می‌تواند مشکلاتی را در برقراری ارتباط ایجاد کند. این عملکردها در بسیاری از افراد توسط سمت چپ مغز کنترل می‌شود. از آن جا که یک طرف مغز، طرف مخالف بدن را کنترل می‌کند، بسیاری از افرادی که پس از سکته مغزی مشکلاتی را در ارتباطات دارند، ضعف و یا فلج در سمت راست بدن آنها مشاهده می‌شود. اگر عضلات صورت، زبان یا گلو تحت تأثیر قرار گیرند سکته مغزی همچنین می‌تواند بروز باعث مشکلات ارتباطی شود.
چگونه سکته مغزی می‌تواند ارتباطات را تحت تأثیر قرار دهد؟
دامنه مشکلات ارتباطی فرد بستگی به جایی که سکته در مغز اتفاق افتاده است و این که چقدر منطقه آسیب دیده است، دارد. سکته مغزی می‌تواند بر روی صحبت کردن، درک گفتار، خواندن یا نوشتن تأثیر بگذارد. سکته می‌تواند ارتباطات را به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد. مشکلات اصلی که می‌توانند بعد از سکته مغزی رخ دهد عبارتند از:
- آفازیا
- دیزارتریا
- دیسپراکسی
آفازیا
اگر شما مبتلا به آفازیا هستید، ممکن است در بیان خودتان در هنگام صحبت کردن، درک گفتار و خواندن و نوشتن مشکل داشته باشید. آفازیا یک بیماری نیست، بلکه نشانه آسیب مغزی است. این حالت بیشتر در بزرگسالانی دیده می‌شود که دچار سکته مغزی شده‌اند. افراد مبتلا به آفازیا تجربه یکسانی ندارند. نوع دقیق آن بستگی به این دارد که کدام بخش از مغز توسط سکته مغزی آسیب دیده است. به طور کلی، آفازیا را می‌توان به چهار دسته گسترده تقسیم کرد:
- آفازیای بیانی. شما می دانید چه می‌خواهید بگویید، اما نمی‌توانیدکلمات مورد نیاز را پیدا کنید.
- آفازیای رسپتیو. شما می‌شنوید که کسی صحبت می‌کند یا صفحه چاپ شده را می‌بیند اما نمی‌توانید کلمات را درک کنید.
- افراد مبتلا به آفازیای آنومیک یا آمنزیا که شدت کمتری نسبت به انواع دیگر آفازیا دارند، در استفاده از نام مناسب برای اشیا، افراد، مکان‌ها یا رویدادها دچار مشکل هستند.
- آفازیای جهانی شدیدترین نوع این بیماری است و ناشی از آسیب گسترده به مناطق زبانی مغز است. نجات یافتگان سکته مغزی که دچار آفازیای جهانی هستند، نمی‌توانند سخن بگویند و درک کنند، یا نمی‌توانند بخوانند و بنویسند.
انواع مختلفی از آفازیا وجود دارد
- اگر مشکلات شما عمدتاً با درک آنچه که گفته می‌شود مرتبط هستند، این نوعی از آفازیای رسپتیو است.
- اگر بیشتر افراد دیگر را درک می‌کنید، اما در بیان کردن آن چه که می‌خواهید بگویید مشکل دارید، این حالت را آفازیای بیانی می گویند.
- ترکیبی از مشکلات که همه یا بیشتر ارتباطات شما را تغییر می‌دهد ممکن است به عنوان آفازیای مخلوط یا آفازیای جهانی در صورتی که اثرات شدید باشد شناخته شود.
دیزارتریا
دیزارتریا زمانی اتفاق می افتد که سکته مغزی باعث ضعف عضلاتی می‌شود که با آنها صحبت می‌کنید. این حالت ممکن است بر روی عضلات مورد استفاده در حرکت زبان، لب‌ها یا دهان شما تأثیر بگذارد، هنگام صحبت کردن یا تولید صدا، موجب کنترل تنفس گردد. دیزارتریا بر توانایی شما برای پیدا کردن کلماتی که می‌خواهید بگویید یا برای درک دیگران تأثیر نمی‌گذارد، مگر اینکه شما همزمان دیگر مشکلات ارتباطی نیز داشته باشید. اگر دیزارتریا دارید، صدای شما ممکن است متفاوت باشد و ممکن است در واضح صحبت کردن نیز مشکلاتی داشته باشید. ممکن است صدای شما حالت ضعیف، خشن، آرام و یا آهسته را پیدا کند. افراد دیگر ممکن است در درک صدای شما مشکل داشته باشند. اگر کنترل تنفس تحت تأثیر قرار گرفته است، ممکن است لازم باشد در فواصل کوتاه به جای جمله‌های کامل صحبت کنید.
دیسپراکسی
دیسپراکسی شرایطی است که بر حرکت و هماهنگی تأثیر می‌گذارد. دیسپراکسی در گفتار زمانی رخ می‌دهد که شما نمی‌توانید عضلات را در جهت و بخش درست حرکت دهید تا صداهای مورد نیاز برای گفتار واضح ایجاد گردد. هر عضله که برای بیان واضح استفاده می‌شود، ممکن است هر یک به تنهایی به خوبی کار کنند و شما ممکن است هیچ ضعف یا فلجی نداشته باشید، اما شما نمی‌توانید آنها را به همان ترتیب و زمانی که می‌خواهید در جهت درست و به طور صحیح حرکت دهید. اگر دچار دیسپراکسی هستید، ممکن است نتوانید کلمات را به وضوح تلفظ کنید، مخصوصاً وقتی کسی از شما می‌خواهد که آنها را بیان کنید. شما ممکن است چندین بار امتحان کنید تا کلمات را تکرار کنید و ممکن است بخواهید خود را اصلاح کنید. گاهی اوقات شما ممکن است قادر به ایجاد هیچ گونه صدایی نباشید. این حالت و عدم توانایی در ایجاد ارتباط پس از بروز سکته مغزی می‌تواند ترسناک و ناراحت کننده باشد. شرکت در مکالمات می‌تواند دشوار باشد و این موضوع بسیارخسته کننده است. اگر توانایی خواندن تحت تأثیر قرار گیرد، فعالیت‌های روزمره مانند انتخاب از یک منو یا خواندن نشانه‌ها و یا دستورالعمل‌ها می‌تواند مشکل باشد.
آیا مشکلات ارتباطی می‌توانند درمان شوند؟
هر کسی که پس از سکته مغزی دچار مشکلات ارتباطی می‌گردد، باید از طریق یک درمانگر گفتار و زبان (SLT) با دانش تخصصی در سکته مغزی و توانبخشی، معاینه و ارزیابی دقیق گردد. در بیمارستان، این کار باید در اسرع وقت پس از سکته مغزی به وسیله یک تیم چند نفره متخصص انجام گردد. اگر فردی که تحت تأثیر قرار گرفته است در منزل باشد، پزشک خانواده می‌تواند فرد را به خدمات SLT ارجاع دهد یا می‌تواند به طور مستقیم با مرکز درمان گفتار و زبان بیمارستان تماس بگیرد. ابتدا، درمانگر، نقاط قوت شخص بیمار را در مهارت‌های زبان و ارتباطات ارزیابی خواهد کرد. سپس، درمانگر گفتار و زبان با استفاده از تست‌های مختلف برای پی بردن به ماهیت دقیق مشکلات اقدام خواهد کرد. ممکن است پس از سکته مغزی، آفازیا، دیزارتریا یا دیسپراکسی با ترکیبی از این مشکلات وجود داشته باشد. درمانگر بهترین روش‌های برقراری ارتباط را ایجاد می‌کند و ماهیت مشکل را به فرد نجات یافته از سکته مغزی، خانواده بیمار و بقیه افراد تیم پزشکی توضیح می‌دهد. درمان شخص به طبیعت مشکلات ارتباطی و سلامت عمومی فردی پس از سکته مغزی بستگی دارد. این درمان احتمالاً شامل تمرین‌های عملی مختلفی برای کمک به بازسازی مهارت‌های ارتباطی فرد بیمار می‌شود. اگر بیمار دیزارتریا داشته باشند احتمال دارد که تمرینات جسمانی برای کمک به تقویت عضلاتشان باشد. درمانگر نیازها و اولویت‌هایی را برای ارتباطات فرد بیمار و اهداف آنها برای درمان تعیین می‌کند. پیشرفت بیمار تحت نظارت و حمایت قرار خواهد گرفت و تا زمانی که درمان مفید باشد، ارائه خواهد شد.
درمان مشکلات گفتاری ناشی از سکته مغزی
گفتار و زبان درمانی
گفتار و زبان درمانی روی یادگیری مجدد و بازسازی انواع مختلفی از مهارت‌های ارتباطی کار خواهد کرد که به بیمار کمک می‌کند تا تاثیرات سکته مغزی و مشکلات گفتاری را مدیریت کند. همانطور که شرایطی که در نتیجه سکته مغزی ایجاد می‌شود ممکن است به شدت متفاوت باشند، درمان نیز بسته به آنچه که تحت تأثیر قرار گرفته است متفاوت خواهد بود. شرایط اصلی مرتبط با سکته مغزی که SLT ها می‌توانند به بهبود آن کمک کنند عبارتند از: آفازیا، دیزارتریا، آپراکسیای گفتاری و دیسفاژی (اختلال در بلع). درمان همیشه در ابتدا شامل ارزیابی دقیق مهارت‌های ارتباطی (گفتار و زبان) و عملکرد بلع شما خواهد شد. یک ارزیابی عمیق می‌تواند در برنامه درمان انفرادی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان بخشی از برنامه درمان SLT بیمار باSLT بیمارستان و دیگر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی ارتباط برقرار خواهد کرد تا تداوم مراقبت را تضمین کند.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی پس از یک سکته مغزی، نقش مهمی در درمان توانبخشی بازی می‌کند. متخصصین فیزیوتراپی روی بهبود حرکات شما کار می‌کنند و تا آن جا که می‌توانند سعی می‌کنند تا عملکرد فرد بیمار را بهبود دهند. به طورخاص، متخصصین فیزیوتراپی بر افزایش تن و قدرت عضلات در سمت آسیب دیده و همچنین بهبود تعادل، تحرک و کاهش سفتی و درد کار خواهند کرد. انجام بعضی از فعالیت‌های روزمره زندگی پس از سکته مغزی سخت‌تر می‌شوند و متخصصین فیزیوتراپی می‌تواند استراتژی‌های جدیدی را برای کمک به بیمار بدون نیاز به مبارزه، آموزش دهد. متخصصین فیزیوتراپی همچنین می‌توانند در مورد کمک‌ها و سازگازی هایی که ممکن است به بیمار پس از سکته مغزی کمک کند و همچنین توصیه‌هایی به مراقبین این افراد، مشاوره لازم را بدهد. بازسازی کامل از آفازیا ممکن است. گفتار درمانی رایج‌ترین درمان برای آفازیا است. انواع تمرینات و تکنیک‌های گفتاری خاص وجود دارد. ثابت شده است که انواع دیگر درمان روی برخی از بازماندگان سکته مغزی اثربخشی داشته‌اند، از جمله:
- درمان اینتونیشن ملودیک که اجازه می‌دهد تا بیماران کلماتی را که نمی‌توانند بیان کنند را تکلم کنند
- هنر درمانی
- درمان ادراک گفتاری بصری بر ارتباط تصاویر با کلمات متمرکز است.
- درمان محدودیت زبانی شامل ایجاد سناریویی است که در آن ارتباطات کلامی گفتاری تنها گزینه موجود است و سایر انواع ارتباطات مانند نشانه‌های بصری از زبان بدن امکان پذیر نیستند.
- درمان گروهی و گروه‌های حمایت
- برخی از داروهای تجویزی می‌توانند در بهبود آفازیا مؤثر باشند.
تمرین در خانه از گفتار درمانی حرفه‌ای پشتیبانی می‌کند. برخی از فعالیتهایی که برای بهبود آفازیا انجام می‌شود عبارتند از:
- بازی‌های مبتنی بر کلمه بازی، مانند بازی‌های تخته‌ای، کارت و پازل جدول کلمات متقاطع.
- دستور العمل جدید آشپزی و خواندن مواد تشکیل دهنده
- تمرین نوشتن لیست خرید و یا کارت‌های تبریک به عزیزان.
- با صدای بلند کتاب یا آواز بخوانید
- بیرون رفتن برای غذا خوردن، سفارش یک منو و محاسبه هزینه‌ها.
راهنمایی برای ارتباط با آفازیا
اگر آفازیا دارید، در ادامه چند نکته برای برقراری ارتباط با دیگران وجود دارد:
- استفاده از تصاویر برای برقراری آسان‌تر ارتباط (عکس‌ها، نقشه‌ها).
- موارد را روی کاغذ بنویسید یا بکشید.
- آرام باشید. در یک زمان به یک مورد فکر کنید.
- به افراد نشان دهید که چه کارهایی برای شما بهتر است.
- از وقت خود استفاده کنید. تماس تلفنی برقرار کنید و یا تنها مواقعی که زمان زیادی دارید سعی کنید تا صحبت کنید.
- یک کتاب ارتباطی که شامل کلمات، تصاویر و نمادهایی که مفید هستند، برای خود تهیه نمایید.
- از اینترنت برای تماس با افراد از طریق ایمیل یا ایجاد یک صفحه وب شخصی استفاده کنید.
- با خود کارت یا کاغذی حمل کنید که به دیگران نشان می‌دهد آفازیا چیست و شما به آن مبتلا هستید. آن را در کیف یا کیف پول خود نگه دارید.
راهنمایی برای برقراری تماس با افرادی که دچار آفازیا هستند
- استفاده از تصاویر برای برقراری آسان‌تر ارتباط (عکس‌ها، نقشه‌ها).
- موارد را روی کاغذ بنویسید یا بکشید.
- آرام باشید. در یک زمان به یک مورد فکر کنید.
- به سادگی، به وضوح و به آرامی صحبت کنید.
- اطمینان حاصل کنید که فرد مبتلا به آفازیا شما را درک کرده است.
- با فرد مبتلا به آفازیا همانند یک بزرگسال باهوش رفتار کنید. آفازیا به طور معمول بر مهارت‌های تفکر تاثیر نمی‌گذارد.
- سعی کنید راه‌های مختلفی برای انتقال پیام خود داشته باشید.
بهبودی تا چه حد امکان‌پذیر است؟
میزان و درجه بهبودی برای هرشخص بعد از سکته مغزی متفاوت است. این امر تا حدودی به شدت آسیب ناشی از سکته مغزی و تا حدی سلامت عمومی فرد در آن زمان بستگی دارد. بسیاری از بیماران دچار آفازیا به طور کامل بهبود نمی‌یابند و ممکن است با برخی از مشکلات به صورت بلند مدت باقی بمانند. برای افرادی که دچار آفازیا هستند، ممکن است بهبودی نسبت به سایر انواع سکته مغزی بیشتر طول بکشد. افراد مبتلا به آفازیای شدید گاهی اوقات تنها چند ماه پس از سکته مغزی به درمان پاسخ می‌دهند. به طور کلی، درمان برای دیزارتریا اثبات شده است و مشکلات شدید درازمدت در این حالت نادر است.
با سلام مادر من چند روز پیش به علت فشار خون بالا سکته مغزی کرد و یک سوم مغز را لخته خون احاطه کرده بود که بلافاصله با انژیوگرافی مغز لخته رو ترومبکتومی کردن الان نزدیک سه روز میشه که مشکل تکلم دارن و نمیتونن حرف بزنن ولی حرکات و حرفای ما رو متوجه میشه سمت راست بدنش هم بی حرکت شده میخواستم بپرسم تا چه مدت این مشکل ادامه دار خواهد بود؟ باتشکر