درمان سکته مغزی در زنان باردار به علت افزایش فشار خون در این دوران

شاید در نظر اول سکته مغزی ارتباطی با بارداری نداشته باشد، اما متاسفانه سکته مغزی خطری جدی است که بانوان باردار را تهدید می‌کند. به طور متوسط از هر صدهزار مادر آینده، دو تا هفتاد نفر دچار سکته مغزی می‌شود. با در نظر گرفتن این آمار، سکته مغزی عارضه نادری در دوران بارداری به نظر می‌رسد، اما واقعیت این است که هر ساله چند هزار زن در سراسر جهان، سکته مغزی را در دوران بارداری یا در چند هفته نخست پس از زایمان تجربه می‌کنند. مهم‌تر این که سکته مغزی علت 10 درصد از مرگ‌های مرتبط با بارداری است. حدود 10 % از موارد سکته مغزی پیش از زایمان و قریب به 40 % هنگام زایمان یا پس از آن اتفاق می‌افتد، 50 % باقیمانده نیز مدتی پس از تولد نوزاد، معمولاً ظرف 6 هفته رخ می‌دهد. هورمون‌ها، بارداری، وضع حمل و نیز دیگر عوامل خاص جنسی زنان را بیشتر از مردان در معرض خطر انسداد مرگبار عروق مغز قرار می دهد. درمقایسه بین زنان باردار جوان و همسالان آن ها انجام شد، زنان باردار خطر سکته مغزی بالاتری داشتند. در حالی که سکته در زنان جوان بسیار کم است. ولی با توجه به پژوهش‌ها، پس از بارداری این ریسک افزایش می‌یابد.  در راستای معالجه بیمارانی که در دوران بارداری دجار سکته مغزی شده‌اند داروها وهمچنین برای پیشگیری سکته مغزی در دوران بارداری توصیه‌هایی شده است.

موقعیت‌هایی که خطر سکته مغزی را در دوران بارداری افزایش می‌دهد

در دو حالت زیر احتمال سکته مغزی در دوران بارداری افزایش می‌یابد:

•  خانمی که قصد باردار شدن دارد، سابقه سکته مغزی دارد یا طی هفته‌های قبلی دچار سکته مغزی شده است، در این حالت تمرکز بر روی مدیریت و پیشگیری ثانویه قرار دارد.
•  نقص‌های عصبی ناگهان در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان (ظرف 6 هفته) بروز می‌یابد، در این حالت تمرکز بر روی بروز سکته مغزی حاد یا حمله ایسکمی گذرا (TIA) قرار دارد و معاینات و تشخیص اورژانسی، مدیریت سریع و بهبودی در دستور کار قرار می‌گیرد.

پیچیدگی‌ها و وابستگی‌های متقابلی که در این بیماران مشاهده می‌شود، نیاز به اتخاذ یک رویکرد فردی بر پایه زمان سکته مغزی در دوران بارداری دارد.

علل سکته مغزی در دوران بارداری

سکته مغزی، یعنی شروع ناگهانی نقص عملکرد مغز به دلیل مشکل عروقی، یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی درازمدت است. اگرچه بانوانی که در سن فرزندآوری قرار دارند، به ندرت دچار سکته مغزی می‌شوند، با این حال سکته مغزی برای زن جوانی که درصدد شروع تشکیل خانواده است، ناامید کننده‌تر است. خطر ایسکمی سکته مغزی و خونریزی داخل مغز در دوران بارداری و پس از زایمان افزایش می‌یابد، البته درصد شیوع‌های متفاوتی برآورد شده است. بعضی از دلایل سکته مغزی، مانند مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) و فشار خون بالا (اکلامپسی)، آمبولی مایع آمنیوتیک، آنژیوپاتی پس از زایمان و کاردیومیوپاتی پس از زایمان مختص دوران بارداری و پس از زایمان است. البته داده‌های اندکی درباره این بیماری‌ها وجود دارد. دغدغه اصلی به نبود اطلاعات درباره پیشگیری و مدیریت حاد سکته مغزی در دوران بارداری مربوط می‌شود.

علائم

افتادگی صورت، ضعف بازو و اختلالات گفتار نشانه‌های معمول هشدار دهنده سکته مغزی است. در صورت مشاهده این علائم باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید. البته این علائم گاهی ناشی از دیگر عارضه‌های بارداری است. التهاب عصب صورت یا فلج بل باعث افتادگی عضلات صورت می‌شود. سندرم تونل کارپال یکی از عوارض شایع بارداری است و با گزگز و ضعف بخش داخلی دست، نه بازو همراه است. دیگر علائم سکته مغزی در بارداری عبارت است از سردرد شدید، تشنج یا ضعف یک طرف یا بخش‌هایی از بدن. در صورت مواجهه با این علائم حتماً به پزشک مراجعه کنید، تا ایشان علت بروز این علائم را تعیین کنند.

عامل‌های خطر

بعضی از عامل‌های خطر سکته مغزی بارداری تفاوتی با شرایط عادی ندارد و شامل سن بالا، چاقی، میگرن، استعمال دخانیات و بیماری قلبی می‌شود. اما بعضی عامل‌های خطر مختص بارداری است و شامل دیابت بارداری، فشار خون بالا در دوران بارداری و افزایش خونریزی پس از زایمان می‌شود. فشار خون بالا عامل بسیار مهمی است و یک سوم از موارد سکته مغزی بارداری ناشی از فشار خون بالا است.

کاهش خطر سکته مغزی

چنانچه عامل‌های خطر سکته مغزی در بارداری درباره شما صدق می‌کند، حتماً توصیه‌های پزشک را درباره مصرف داروهای کاهش دهنده فشار خون یا رقیق کننده‌های خون رعایت کنید تا خطر تشکیل لخته خون کاهش یابد. در صورت بروز هرگونه علائم، به ویژه اگر علائم پس از زایمان و ترخیص از بیمارستان مشاهده شد، به سرعت به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید. اکثر مادران خود را وقف نوزاد می‌کنند، به اندازه کافی نمی‌خوابند و به سلامت خود توجه نمی‌کنند. اما هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید، شانس بهبودی بیشتر می‌شود.

تشخیص سکته مغزی و ترومبوز وریدهای مغز در دوران بارداری

تشخیص سکته مغزی در بارداری به دلیل ترس از آسیب دیدن جنین در زمان انجام آزمایش با تاخیر انجام می‌شود. برای مثال پزشک برای انجام ام آر آی مردد است، چون ممکن است میدان‌های مغناطیسی، به ویژه در سه ماهه اول بر روی جنین اثر بگذارد. در اکثر موارد باید تست کامل سکته مغزی، شامل سی تی اسکن و یا MRI، نوار قلب و سونوگرافی و سونوگرافی عروق انجام شود. نوار قلب (الکتروکاردیوگرافی) تست استانداردی است که به منظور ارزیابی منشأ آمبولی قلب از بیماران سکته مغزی گرفته می‌شود و انجام آن برای بیماران با نژاد آسیایی بسیار مهم است.

درمان سکته مغزی حاد بارداری

مسائل مهمی که در خصوص سکته مغزی در دوران بارداری باید به آن توجه شود، در نمودار بالا نشان داده شده است. انتخاب درمان مناسب سکته مغزی در دوران حاملگی به دلیل وجود خطر مسمومیت جنین دشوار است، خطر آسیب دیدن جنین به ویژه در سه ماهه اول بارداری بسیار بالا است. مداخله درمانی با توجه به علت سکته مغزی، موثر بودن درمان پیشنهادی و احتمال آسیب زدن آن به مادر و جنین و با در نظر گرفتن هفته بارداری انجام می‌شود.  مهم این است که سکته مغزی در بارداری در مراحل اولیه تشخیص داده شود و به سرعت برای درمان اقدام شود تا عوارض به حداقل برسد و نتایج بهتری از درمان گرفته شود. چنانچه مادر سابقه سکته مغزی داشته باشد، متخصص زنان و زایمان باید بیمار را به دقت تحت نظر بگیرد، با این توصیف آگاهی متخصص زنان از سکته مغزی ضروری است.

درمان با داروهای ضدانعقاد

UFH و LMWH آسیبی به جنین نمی‌زند، چون این داروها از جفت به جنین منتقل نمی‌شود و باعث خونریزی جنین نمی‌شود، هرچند احتمال خونریزی در محل اتصال رحم به جفت وجود دارد. نتایج مطالعات متعدد بیانگر ایمنی درمان با UFH/LMWH برای جنین است. در مقابل وارفارین از جفت به جنین منتقل می‌شود و باعث خونریزی و ناهنجاری‌های جنینی می‌شود. البته اگر وارفارین در 6 هفته نخست بارداری مصرف شود، مشکلی پیش نمی‌آید، اما مصرف آن در هفته‌های ششم تا دوازدهم بارداری با خطر بروز ناهنجاری‌های جنینی همراه است. به علاوه وارفارین اثر ضدانعقادی بر روی جنین دارد، که به ویژه در زمان زایمان نگران کننده است، چون ممکن است اثر وارفارین و آسیب‌های ناشی از زایمان منجر به خونریزی نوزاد شود. بنابراین بهتر است وارفارین در دوران بارداری مصرف نشود.

درمان با داروهای آنتی پلاکت

مشخص نیست که آیا درمان با آسپرین در سه ماهه اول بارداری ایمن است یا خیر. اگرچه مطالعاتی که با اتکاء به داده‌های قبلی انجام شده است، نشان دهنده افزایش خطر ناهنجاری‌های جنینی به علت مصرف آسپرین در دوران بارداری است، اما مطالعات آینده‌نگر این نتیجه را تایید نکرده است.

درمان با داروهای ترومبولیتیک

هیچ اطلاعاتی در زمینه مصرف داروهای ترومبولیتیک در دوران بارداری وجود ندارد، چون مصرف این دارو در آزمایش‌های بالینی بررسی نشده است. تا به امروز اطلاعات محدود به موارد گزارش شده و موردهای اتفاقی، شامل عارضه‌های مختلف لخته شدن خون، مانند آمبولی ریه، ترومبوز وریدهای عمقی، حمله قلبی، ترمبوز دریچه مصنوعی قلب و سکته مغزی ایسکمی است. فعال کننده بافتی پلاسمینوژن (rt-PA) به دلیل اندازه مولکولی بزرگ از مانع جفت رد نمی‌شود و مطالعه روی مدل حیوانی هیچ گونه آسیب جنینی را نشان نداده است. با این حال اثر این دارو بر روی جنین به طور کامل بررسی نشده است. همچنین نگرانی‌هایی درباره تاثیر دارو بر روی جفت و در نتیجه افزایش خطر زایمان زودرس، سقط جفت یا مرگ جنین وجود دارد.

پیشگیری از سکته مغزی در دوران بارداری

اطلاعات بسیار کمی درباره پیشگیری از سکته مغزی در بارداری وجود دارد و هیچ آزمایش تصادفی کنترل شده‌ای انجام نشده است. مصرف آسپرین موضوعی بحث‌برانگیز است، چون آزمایش‌های انجام شده بر روی حیوانات بیانگر افزایش خطر بروز ناهنجاری‌های مادرزادی است. به علاوه مطالعات متعدد انجام شده بر روی انسان‌ها بیانگر افزایش خطر بروز بدشکلی‌هایی مانند نقص لوله عصبی، نقص‌های قلب، هیپوسپادیاس، لب شکری (شکاف لب و کام)، گاستروشزی و تنگی دریچه پیلور است. خطرهای احتمالی دیگر شامل خونریزی مادر یا جنین و انسداد زودهنگام مجرای شریانی باز می‌شود. پژوهش‌های متعدد نشان نمی‌دهد که مصرف آسپرین خطر ناهنجاری‌های مادرزادی را افزایش داده باشد، اما به نظر می‌رسد که بین مصرف آسپرین در سه ماهه اول بارداری و گاستروشزی ارتباط وجود داشته باشد. با این حال دلیلی دال بر خطرناک بودن مصرف آسپرین و تاثیر آن بر سقط جفت، خونریزی داخل بطنی جنینی یا ناهنجاری‌های مادرزادی وجود ندارد.