رژیم غذایی در اختلال بلع و انواع غذاهای نرم و سخت مناسب بیمار

 

 

 

منظور از دیسفاژی دهان و حلق یا اختلال بلع مشکل در فرستادن غذا به عقب دهان و شروع فرایند بلع است. این نوع اختلال بلع پی‌آمد اختلال‌های مغزی یا عصبی مانند سکته مغزی، فلج مغزی، ام اس، بیماری‌های پارکینسون و آلزایمر، سرطان گردن یا گلو، ضربه دیدن مغز یا گردن یا حتی ناراحتی‌های دندانی است. علائم اختلال بلع به علل بروز آن بستگی دارد شامل مواردی همچون ریزش آب دهان، حالت خفگی، سرفه کردن حین صرف غذا یا پس از آن، جمع شدن غذا بین دندان‌ها و گونه، گرفتگی صدا و تولید صدایی مانند غرغره کردن آب، ناتوانی در نوشیدن مایعات با نی، بالا آوردن غذا از راه بینی، عفونت تنفسی مزمن یا کاهش وزن می‌شود. مایعات معمولاً مشکل‌سازتر از خوراکی‌های سفت و جامد است. بخش مهمی از درمان دیسفاژی معطوف به رساندن مواد مغذی کافی به بیمار، ضمن جلوگیری از بروز عوارضی مانند ذات‌الریه ناشی از ورود غذا یا مایعات به داخل ریه‌ها است. با این توصیف بیماران دچار اختلال بلع به رژیم غذایی خاصی نیاز دارند، این رژیم‌ها در پنج سطح مختلف، از پوره (سطح یک) تا غذاهای معمولی تعدیل شده (سطح 5) توصیه می‌شود. این رژیم‌ها از نظر بافت و غلظت با هم تفاوت دارند و متخصص بهترین رژیم را با توجه به شرایط خاص بیمار توصیه می‌کند.

نکات تغذیه‌ای

---

هر 5 سطح رژیم مخصوص اختلال‌های بلع به اندازه کافی مغذی‌اند. اما برخی بیماران نمی‌توانند غذا و مایعات کافی را برای دریافت مواد مغذی و انرژی لازم میل کنند. در این شرایط باید رژیم غذایی در اختلال بلع بیمار یا طرح درمان اصلاح شود.

مایعات

 

 

 

وجود مایعات برای حفظ عملکردهای بدن ضروی است. پزشکان توصیه می‌کنند که روزانه 8 ـ 6 لیوان آب بنوشید. رعایت این توصیه ساده برای برخی بیماران دچار اختلال بلع آسان نیست، چون بلع مایعات رقیق برایشان دشوارتر است. در این حالت مایع باید تغلیظ شود تا بلع آن آسان‌تر گردد. البته بیمارانی که در روز کمتر از 4 لیوان مایعات غلیظ می‌نوشند یا پس از 4 هفته نتوانسته‌اند مایعات غلیظ را با مایعات رقیق جایگزین کنند، باید کاملاً تحت نظر گروه درمان باشد.

کالری

 

 

 

مشکل مهم‌تر برخی بیماران دریافت کالری کافی از راه تغذیه است. فعالیت مفرح و ساده غذا خوردن برای بیمار بسیار دشوار و خسته کننده می‌شود. البته جذب کالری و پروتئین را می‌توان با مصرف غذاهای غنی شده افزایش داد.

•  برای غنی کردن شیر کافی است که یک فنجان پودر شیر خشک را به یک لیتر شیر مایع اضافه کنید. از این شیر غنی شده با پروتئین برای طبخ سوپ‌های خامه‌ای گرم، سس، میلک شیک و پودینگ استفاده کنید. همچنین می‌توانید مارگارین، شکر، عسل، ژله یا حریره نوزاد را به شیر اضافه کنید تا کالری بیشتری دریافت کنید.
•  پوره میوه را به آب میوه و میلک شیک اضافه کنید.
•  یک پیمانه پوره گوشت را به سوپ اضافه کنید و برای مثال سوپ رشته مرغ کوبیده شده تهیه کنید. همچنین می‌توانید با پوره گوشت، سس و آب گوشت درست کنید و آن را با پوره سبزیجات مخلوط کنید.
•  آب میوه به میلک شیک، برشتوک صبحانه یا میوه اضافه کنید.

نکات مهم

---

رعایت نکته‌های زیر به ایمنی بلع کمک می‌کند. به خاطر داشته باشید که کلیه‌ی بیماران دچار اختلال بلع نیازهای یکسانی ندارند، بنابراین تمام این توصیه‌ها برای تمام بیماران کاربرد ندارد.

•  هنگام خوردن یا نوشیدن، موقعیت صاف و حتی‌الامکان 90 درجه بدن را حفظ کنید.
•  لقمه‌های کوچک در دهان بگذارید، هر بار فقط نیم تا یک قاشق چایخوری غذا در دهان بگذارید.
•  به آرامی غذا بخورید. همچنین بهتر است که هر بار فقط از یک غذا بردارید.
•  هنگام غذا خوردن حرف نزنید.
•  اگر یک طرف دهان ضعیف است، غذا را با سمت قوی‌تر دهان بجوید. در پایان هر وعده غذایی، داخل گونه را کنترل کنید و مطمئن شوید که غذا گیر نکرده است.
•  سعی کنید هنگام بلع، سر را رو به پایین خم کنید، چانه را به قفسه سینه نزدیک کنید و بدن را رو به جلو خم کنید. این کار بلع را ساده‌تر می‌کند و از ورود غذا به مجراهای عبور هوا جلوگیری می‌کند.
•  غذاهای جامد و مایع را با هم مخلوط نکنید و غذا را با نوشیدن مایعات پایین ندهید، مگر آن که متخصص دستور دیگری داده باشد.
•  در جوی آرام و بدون تنش غذا بخورید.
•  پس از غذا خوردن به مدت 45 ـ 30 دقیقه صاف بنشینید.

دسته بندی رژیم غذایی در اختلال بلع

---

سطح 1: پوره

غذاهای این گروه به صورت پوره نرم و یکدست تهیه می‌شود و غلظتی مانند پوره سیب زمینی دارد. در صورت لزوم می‌توان شکل غذا را با اضافه کردن عامل قوام دهنده حفظ کرد. گوشت به صورت یک پوره خمیری نرم درآورده می‌شود. آبگوشت یا عصاره داغ را نیز می‌توان به پوره گوشت اضافه کرد. حدوداً 28 میلی لیتر عصاره را به 85 گرم گوشت اضافه کنید.
احتیاط: اگر غذا به صورت نرم و یک دست پوره نشود، غذا خوردن و بلع را دشوارتر می‌کند. برای مثال ممکن است دانه‌های کدو کاملاً له و مخلوط نشود.

 

سطح 2: غذای ریز خرد شده

غذاهای این گروه به صورت بسیار ریز (یک هشتم اینچ یا سه دهم سانتیمتر)، تقریباً به اندازه کنجد خرد می‌شود.

 

سطح 3: غذاهای متوسط خرد شده

غذاهای این گروه را می‌توان به قطعات یک چهارم اینچ، به اندازه دانه برنج خرد و آسیاب کرد.

 

سطح 4: غذاهای تکه تکه شده

غذاهای این گروه به بزرگی نیم اینچ، تقریباً به اندازه ماکارونی لوله‌ای خرد می‌شود.

 

سطح 5: غذاهای معمولی تعدیل شده

غذاهای این گروه نرم و آب‌دار‌اند و بافتی مانند غذاهای معمولی دارند.

 

بافت‌ها یا غلظت‌های غذا

---

موارد زیر نمونه‌هایی از غذاها و مایعات غلیظ و با غلظت متوسط است:

متوسط (غلظت نکتار)

•  مخلوظ زرده تخم مرغ و شیر
•  نکتار میوه
•  هلو، گلابی، زردآلو
•  عسل
•  سوپ خامه‌ای غلیظ
•  پودینگ نرم
•  شیر
•  سس گوجه فرنگی
•  دوغ
•  بستنی، بدون آجیل یا تکه‌های میوه
•  میلک شیک

غلیظ (با غلظت ماست یا پودینگ)

•  حلیم
•  پودینگ
•  کاستارد
•  عصاره گوشت
•  ماست (بدون آجیل یا تکه‌های میوه)
•  پنیر کاتیجی که در مخلوط‌

عامل‌های غلیظ کننده و رقیق کننده

---

غذاها را می‌توان متناسب با شرایط بیمار غلیظ‌تر یا رقیق‌تر کرد. مواد مختلفی را می‌توان برای تغییر غلظت غذا به آن اضافه کرد. میزان عامل تغلیظ کننده برای رسیدن به قوام مطلوب به نوع غذا و عامل انتخاب شده بستگی دارد.

اگر غذا بیش از حد رقیق است، از مواد زیر استفاده کنید

•  حریره نوزاد
•  تکه‌های موز
•  خرده نان
•  نشاسته ذرت
•  حلیم گندم یا برنج
•  کرم کاستارد
•  عصاره گوشت
•  آرد سیب زمینی
•  پوره سیب زمینی
•  پودر ژلاتین ساده بدون طعم
•  سس ساده (سفید، پنیر، گوجه فرنگی)
•  پوره میوه
•  پوره گوشت
•  پوره سبزیجات
•  خرده بیسکوئیت نمکی

اگر غذا بیش از حد غلیظ است، از مواد زیر استفاده کنید

•  آب گوشت
•  عصاره گوشت
•  آب میوه
•  ژلاتین طعم‌دار مایع
•  مارگارین یا کره ذوب شده داغ
•  شیر (سرد یا گرم)
•  ماست ساده
•  سوپ پوره شده

برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید

۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶