بیماری فلج مغزی موسوم به سی پی یکی از علل شایع ناتوانی در دوران کودکی می‌باشد. از آن‌جایی که آسیب مغزی با گذشت زمان تغییر نمی‌کند، فلج مغزی به خودی خود وخیم نمی‌شود اما تاثیرات ناشی از این بیماری در طول زمان دستخوش تغییر می‌گردند. جهش رشد، تغییر سطح فعالیت و بیماری می‌تواند موجب تغییر تاثیرات ناشی از بیماری سی پی شود. فیزیوتراپی نقش مهمی در حمایت از کودکان و بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی دارد. هدف اصلی – فیزیوتراپی در فلج مغزی کمک به کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماری سی پی است تا قدرت تحرک و زندگی مستقل خود را بازیابند. متخصص فیزیوتراپی مجرب و آموزش دیده می‌تواند با ارائه مشاوره راه‌های کنترل بیماری فلج مغزی را آموزش دهد. یکی از این راه‌ها، تشویق بیمار به انجام فعالیت‌های مربوط به خود است. این کار کمک می کند تا بیمار بتواند در تمام مراحل رشد و زندگی خود با چالش‌های مختلف در زندگی روبرو شود.
فلج مغزی نوعی نارسایی مزمن حرکتی است. این بیماری که ناشی از آسیب مغز قبل از تولد، حین و یا بعد از تولد است پیشرونده، کشنده و قابل درمان نیست. یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی در کودکان فلج مغزی می‌باشد. مزایای فیزیوتراپی بیمارن مبتلا به فلج مغزی شامل: تسکین درد، رفع خشکی عضلات، بهبود دامنه حرکات و همچنین پیشگیری از مشکلاتی احتمالی آتی نظیر تنگی عضلات است. در کلینیک توانبخشی یادمان، به مبتلایان به فلج مغزی کمک می شود تا بتوانند با عوارض بیماری مبارزه کرده، و کیفیت یک زندگی عادی را داشته باشند . متخصصین با تجربه این کلینیک با بهره بردن از دانش نوین و با دستگاه‌های مجهز توانمندی‌های جسمی حرکتی بیماران را ارتقا می‌بخشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش‌های نوین فیزیوتراپی فلج مغزی و یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های ۰۲۱۸۸۰۷۴۱۹۶ و ۰۲۱۸۸۰۸۸۵۴۱ تماس حاصل فرمایید.
فیزیوتراپی فلج مغزی چگونه تاثیر می‌گذارد؟
اولین گام درمان فلج مغزی فیزیوتراپی می‌باشد. فیزیوتراپی فلج مغزی موجب بهبود مهارت‌های حرکتی شده و از وخیم شدن مشکلات حرکتی بیمار در آینده پیشگیری می‌کند. تکنیک‌های بکار رفته در فیزیوتراپی شامل:
- تمریناتی که موجب تقویت و انعطاف پذیری بدن می‌گردد.
- گرما درمانی
- ماساژ و استفاده از تجهیزات خاص برای کمک به کودکان مبتلا به این بیماری تا بتوانند مهارت تحرک و استقلال خود را بازیابند.
میزان تاثیرپذیری فیزیوتراپی فلج مغزی به شدت و نوع بیماری سی پی بستگی دارد. بیماران مبتلا به نوع خفیف ممکن است فقط به برخی از درمان‌های فیزیوتراپی نیاز داشته باشند. نوع حاد این بیماری علاوه بر فیزیوتراپی به درمان‌های دیگر و مصرف دارو نیاز دارد. شروع به موقع و زودهنگام – فیزیوتراپی در فلج مغزی شانس بهبود را افزایش می‌دهد.
دلیل مراجعه به فیزیوتراپیست متخصص بیماری عصبی چیست؟
فیزیوتراپیست‌های متخصص بیماری‌های عصبی به دلیل تخصص و آموزشی که در این حوزه دیده‌اند می‌توانند تاثیرات ناشی از بیماری سی پی را تشخیص و درمان کنند. این افراد تعیین می‌کنند چه جاهایی بیمار به توانبخشی نیاز دارد. هدف فیزیوتراپی بیماری‌های عصبی تمرکز بر مشکلاتی است که به‌طور ویژه زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار داده است. گام اولفیزیوتراپی فلج مغزی آموزش پایه مهارت‌ها و سپس مشاوره و راهنمایی بیمار و اطرافیانش برای غلبه بر مشکلات است.
مزایای فیزیوتراپی در بیماران فلج مغزی
از مزایای متعدد فیزیوتراپی فلج مغزی می‌توان به ارتقاء تحرک و پیشگیری از مشکلات آتی نظیر انقباض و جابجایی مفاصل از طریق تقویت و انعطاف‌پذیری بدن اشاره کرد. هدف اصلی فیزیوتراپی تسهیل حرکات روزمره‌ی کودکان و بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی است. مزایای فیزیوتراپی برای بیماران CP شامل:
- هماهنگی
- تعادل
- تقویت
- انعطاف‌پذیری
- افزایش قدرت تحمل
- کنترل درد
- بهبود وضعیت بدن
- راه رفتن
- سلامت عمومی
تمرینات مورد استفاده در فیزیوتراپی فلج مغزی متفاوت بوده و برای انواع بیماری CP مزایای خاص خود را دارد. برخی از فواید فیزیوتراپی بیماری فلج مغزی شامل:
- اسپاستیک: فیزیوتراپی موجب کاهش تنش عضلات و حرکات ناگهانی مرتبط با فلج مغزی اسپاستیک می‌شوند. حرکات کششی در طول زمان باعث رفع خشکی بدن می‌شوند.
- آتتوئید: افراد مبتلا به فلج مغزی آتتوئید از طریق فیزیوتراپی می‌توانند انعطاف پذیری عضلات خود را افزایش داده و کنترل بیشتری بر حرکات بدن داشته باشند.
- آتاکسی: تمرینات خاصی وجود دارد که با انجام آن‌ها، افراد مبتلا به فلج مغزی آتاکسی شاهد بهبود تعادل بدنی خود خواهند شد.
فیزیوتراپی مناسب سن
با بزرگ شدن کودکان تمرینات فیزیوتراپی فلج مغزی آن‌ها نیز تغییر می‌کند. یکی از وظایف عمده فیزیوتراپیست‌ها تغییر و تعدیل حرکات توانبخشی بیماران است. مهمترین مرحله‌ی فیزیوتراپی زمان راه افتادن کودک یا اوایل رفتن به مدرسه است.
کودکان نوپا
بهتر است درمان کودکان نوپا در اوقات بازی آن‌ها صورت گیرد. کودکانی که در مراحل اولیه رشد هستند معمولا از طریق بازی همه چیز را به خوبی یاد می گیرند و تجربه می کنند. بنابراین درمان از طریق بازی بعد مهم درمان اولیه است. کودکان مبتلا به فلج مغزی اغلب دوست ندارند به صورتشان دست بزنند و یا حرکات خاصی را که برای یادگیری و رشد فیزیکی لازم است انجام دهند. یک فیزیوتراپیست مجرب و متخصص باید با ترفندهای خاص کودک را به تمرینات علاقه مند کند.
کودکان کم سن
کودکان 5 تا 12 سال مبتلا به CP، به‌دلیل این‌که بدنشان درحال رشد است با مشکلات حرکتی جدیدی در زندگی روبرو خواهند شد. فیزیوتراپی با کمک به بهبود عملکرد تحرکی بیمار کمک فراوانی به رشد بیمار می کند. انجام ورزش و ارتوپدی در این مراحل بسیار شایع است. از دیگر مزایای فیزیوتراپی فلج مغزی می‌توان به القاء عادات سالم و ذهنیت مثبت و فعال در بیماران اشاره کرد.
روش‌های مختلف فیزیوتراپی بیماران سی پی
لرزش کل بدن
تئوری لرزش کامل بدن بر این اصل استوار است که حفظ وضعیت پویا یا ایستاده بر روی دستگاه لرزاننده بدن موجب ایجاد هماهنگ‌سازی انقباض عضلات می‌شود. مطالعات حاکی از آن است که افراد مبتلا به سی پی که از لرزش کامل بدن و تمرین مقاومتی پیشرونده استفاده می کنند می‌توانند قدرت عضلات خود را بدون تاثیر منفی بر اسپاستیک افزایش دهند.
تحریک حسی برای فعال‌سازی و مهار
روش‌های مختلف تحریک نظیر ضربه، سرما، گرما، دست کاری آرام استخوان، کشیدگی سریع عضله، انقباض مفاصل معمولا جهت فعال سازی، تسهیل یا مهار واکنش‌های حرکتی در فیزیوتراپی فلج مغزی انجام می‌شود.
تحریک الکتریکی
هدف از تحریک الکتریکی افزایش قدرت عضلات و عملکرد حرکتی است. تحریک الکتریکی توسط دستگاه قابل حمل و غیرتهاجمی به نام تنز (TENS) صورت می‌گیرد. این روش در خانه توسط اولیاء و یا خود بیمار نیز قابل اجرا است. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی شامل انقتال جریان الکتریکی به عمق پوست و ایجاد انقباض در عضلات است. فرض مسلم در تحریک الکتریکی عصبی عضلانی، افزایش سطح مقطع عضلانی ماهیچه و استخراج فیبرهای عضلانی نوع 2 است. تحریک الکتریکی عملکردی موسوم به FESدر واقع به اعمال تحریک الکتریکی در طول انجام فعالیت یا کار اشاره دارد. مطالعات نشان می دهد که اجرای تحریک الکتریکی کاربردی تاثیر چشمگیری در عملکرد، ساختار، فعالیت و مشارکت بیماران دارد.
ورزش
ورزش موجب بهبود گردش خون، تقویت عضلات قلبی عروقی و احساس شادابی می گردد. بنا به تمام دلایل ذکر شده ورزش برای بیماران مبتلا به فلج مغزی بسیار مفید است. البته لازم به ذکر است که ورزش کودکان مبتلا به سی پی مهمتر از ورزش روزانه افراد دیگر است.
ورزش اعمال وزن روی دست و پا در وضعیت مناسب بدنی
اعمال وزن بدن روی دست و پاها نه‌تنها موجب تقویت عضلات بلکه موجب بهبود انعطاف‌پذیری و تحرک در افراد مبتلا به سی پی می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها به این نتیجه رسیده‌اند کودکان مبتلا به سی پی با اجرای این تمرین واکنش عضلانی طبیعی بیشتری نشان می دهند. این درمان را به اشکال مختلف می‌توان انجام داد:
- دست ها و زانو
- بریس روی آرنج
- نشستن به پهلو
- چنبک زدن
- زانو زدن
- نیمه یستاده
تعادل ایستا
حفظ تعادل وزن یکی از مسائل مهم برای کودکان مبتلا به سی پی است. عدم کنترل وزن منجر به حرکات نامتعادل و در نهایت افتادن کودک می‌شود. آموزش و تمرین دادن بدن کودکان مبتلا به فلج مغزی کمک شایانی به این درمان می‌کند. کودکان معمولا هنگام انجام حرکت تعادل ایستا در ابتدا به زمین می افتند ولی به تدریج با تمرین سعی می‌کنند تعادل خود را حفظ کنند. این تمرین برای کودکان بسیار جالب است. آن‌ها معمولا سعی می‌کنند این تمرین را بارها و بارها تکرار کنند تا بالاخره بتوانند تعادل خود را حفظ کنند. این حرکت نه تنها برای کودکان بلکه برای اولیاء نیز سرگرم کننده است. اولیاء معمولا برای تشویق و افزایش سلامتی کودک خود این تمرین را همراه فرزند انجام می دهند. با تمرین مکرر، کودک خیلی زود می‌تواند به طور مستقل این حرکت را انجام داده و دامنه حرکت و انعطاف‌پذیری مفاصل خود را افزایش دهد.
تمرین زنجیر حرکتی بسته
این تمرین برای بهبود حرکت و وضعیت بدن انجام می‌شود. تمرین زنجیر حرکتی بسته در کودک مبتلا به سی پی زمینه انجام حرکات ناخواسته و غیرطبیعی را کمتر می‌کند. این ورزش به دلایل متعددی که در این قسمت معرفی می‌کنیم برای افراد موثر است:
- اصلاح وضعیت بدن
- انعطاف‌پذیری و تحرک عضلات
- تقویت عضلات
- افزایش حرکت دست و پاها
برخی از تمرینات مناسب برای بیماران مبتلا به سی پی عبارتند از:
- دامنه حرکتی روزانه (ROM): ورزش‌های روزانه موجب تاخیر یا عدم وقوع حالت تشنج یا انقباض ناشی از کوتاه شدن غیرطبیعی عضلات می گردد. ( هنگامی که مفاصل به طور دائم کوتاه می‌شوند). انجام ورزش‌های روزانه تحرک مفاصل و بافت‌های نرم را حفظ می کند.
- تمرینات کششی دامنه حرکات کودکان مبتلا به سی پی را افزایش می‌دهد.
- تمرینات مقاومتی موجب افزایش قدرت بدنی می‌گردد.
- تمرینات تقویت عضلات راستگر یا بازکننده زانو موجب بهبود حرکاتی نظیر دولا شدن و طول گام‌ها می‌شود.
- آموزش کنترل حرکت و وضعیت بدن کمک می‌کند تا کودکان بتوانند مراحل تکامل را به ترتیب طی کنند. کنترل سر و گردن قبل از کنترل اندام تحتانی در اولیت این تمرین قرار دارد.
- نوارهای درمانی کینزیو: نوارهای درمانی کینزیو موجب تقویت و کشیدگی عضلات می‌شوند.
اسپیلینت
اسپیلینت و کچ‌ها ابزارهای خارجی هستند که برای اعمال، توزیع و حذف فشار به بدن یا از بدن به نحو کنترل شده استفاده می شوند. هدف اصلی این روش کنترل حرکت بدن، تغییر یا پیشگیری از شکل بافت بدن است. با وجود این که شواهد زیادی برای اثبات این قضیه وجود ندارد اما اسپیلینت‌ها می‌توانند موجب اعمال فشار کم و کشش طولانی مدت شوند. طیف گسترده‌ای از اسپیلینت‌ها وجود دارد که تورم، حالت استراحت، انقباض عضله و دامنه حرکات فعال و غیرفعال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
گچ متوالی
گچ کردن متوالی روش رایجی است که تاثیر چشمگیری در حالت تشنج یا انقباض مرتبط با کوتاه شدن عضلات دارد. این روش خاص موجب بهبود دامنه حرکات مفاصل می‌شود. در طول این روش با قالب گچی نیمه سخت و راحت، زمینه تحرک مفصل و یا مفاصل سفت فراهم می‌گردد. گچ کردن متوالی شامل تکرار قالب بندی گچی هر 1 یا 2 هفته برای بازسازی دامنه حرکات است.
آب درمانی
آب درمانی فرصت‌های بی‌شمار تجربه، یادگیری و لذت بردن از مهارت های حرکتی را فراهم کرده و موجب افزایش مهارت‌های حرکتی و اعتماد به نفس در بیمار می‌شود. یکی از مزایای آب درمانی رفع هیپوتون در نوع اسپاستیک فلج مغزی است. غوطه ور شدن بدن در آب گرم 92 تا 96 درجه فارنهایت باعث افزایش دمای هسته‌ای، کاهش فعالیت فیبر گاما، کاهش فعالیت دوک عضلانی، تسهیل در شل شدن عضلات، کاهش تشنج، افزایش دامنه حرکات و ایجاد تراز وضعیت بدن می‌گردد.
اسب درمانی
این روش درمانی شامل سوار کردن بیمار بر پشت اسبی است که زین نرمی دارد. نشستن بر پشت اسب به ایجاد تعادل و هماهنگی حرکات کودک مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کند. نشستن صاف موجب واکنش تعادلی می‌گردد. انجام این حرکت نیاز به 3 نفر دارد. یک نفر که باید اسب را کنترل کند، فیزیوتراپیستی که کودک را همراهی می کند و نفر سومی که طرف مخالف فیزیوتراپیست ایستاده و علاوه بر مراقبت به جابجایی کودک کمک می‌کند.