سکته مغزی زمانی رخ میدهد که یک رگ خون در مغز مسدود یا دچار پارگی گردد. بدون خون و اکسیژی که توسط رگ منتقل می‌شود، بخشی از مغز شروع به از کار افتادن می‌کند. بخشی از بدن که توسط ناحیه آسیب دیده مغز کنترل می‌شود، نمی‌تواند به درستی کار کند. آسیب مغزی می‌تواند در عرض چند دقیقه شروع شود. به همین دلیل بسیار مهم است که علائم سکته مغزی را بشناسید و سریع عمل سکته مغزی را انجام دهید. درمان سریع می‌تواند به کاهش آسیب مغزی کمک کند و احتمال بهبود کامل را افزایش دهد.
علل و انواع سکته مغزی
دو نوع سکته مغزی وجود دارد.
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که لخته خون یک رگ خون در مغز را مسدود می‌کند. لخته ممکن است در رگ خونی شکل گیرد یا از محلی دیگر در جریان خون منتقل شود. از هر 10 سکته مغزی حدود 8 عدد آن از نوع سکته ایسکمیک است. سکته ایسکمیک شایع‌ترین نوع سکته مغزی در افراد مسن محسوب می‌گردد.
سکته مغزی هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک هنگامی ایجاد می‌شود که یک شریان مغزی دچار نشت یا پارگی شود. این حالت باعث ایجاد خونریزی در داخل مغز و یا در نزدیکی سطح مغز می‌شود. سکته مغزی هموراژیک کمتر رایج است، اما مرگبارتر از سکته مغزی ایسکمیک می‌باشد.
حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته مغزی گذرا و خفیف
سکته‌های مغزی گذرا و سکته مغزی خفیف اغلب سکته‌های کوچک نامیده می‌شوند. علائم این نوع از سکته‌ها بسیار شبیه به سکته مغزی است اما اثرات معمولاً موقت هستند و کمتر از 24 ساعت طول می‌کشند. اکثر افراد مبتلا به سکته‌های مغزی گذرا و خفیف به طور کامل در عرض چند دقیقه یا ظرف مدت یک ساعت بهبود می‌یابند. سکته مغزی گذرا و خفیف هشداری است در خصوص این که یک سکته ممکن است به زودی رخ دهد. درمان اولیه سکته‌های مغزی گذرا و خفیف می‌تواند به جلوگیری از بروز سکته مغزی کمک کند.
سکته خاموش
برخی افراد بدون آنکه متوجه شوند سکته می‌کنند. این نوع از سکته‌ها، سکته‌های خاموش نامیده می‌شوند و علائم آسان جهت تشخیص را ندارند یا شما آنها را به یاد نمی‌آورید. اما سکته‌های خاموش باعث ایجاد آسیب دائمی در مغز شما می‌شوند. اگر بیش از یک سکته خاموش داشته باشید، ممکن است مشکلات تفکر و حافظه در شما بروز پیدا کند. همچنین سکته‌های خاموش می‌توانند منجر به بروز سکته شدیدتری شوند.
علائم سکته مغزی
علائم سکته مغزی به سرعت اتفاق می افتند. سکته مغزی ممکن است باعث ایجاد موارد زیر شود:
- بی حسی، گز گز، ضعف یا از دست دادن حرکت عضلات صورت، دست یا پا، به ویژه در یک طرف بدن
- تغییرات ناگهانی در بینایی
- مشکل ناگهانی در صحبت کردن
- سردرگمی ناگهانی یا مشکل در درک اظهارات ساده
- مشکلات ناگهانی در راه رفتن یا تعادل
- سردرد ناگهانی و شدید که با سردردهای گذشته متفاوت است.
اگر دارای علائمی مشابه سکته مغزی هستید، حتی اگر به سرعت از بین رفتند، به پزشک مراجعه نمایید.
عوامل خطر
افراد در تمام سنین می‌توانند سکته مغزی را تجربه کنند، اما 75 درصد از سکته‌های مغزی در افراد بالای 65 سال اتفاق می افتد. سکته‌های مغزی ایسکمیک شایع‌ترین نوع سکته مغزی در افراد مسن است، در حالی که افراد جوان بیشتر از سکته مغزی همراژیک آسیب می‌بینند. بیشتر خونریزی‌های ساب آراکنوئیدی در افراد زیر 65 سال رخ میدهد. مردان بیشتر از زنان درمعرض خطر سکته مغزی هستند، هرچند خطر سکته مغزی در زنان باردار از همه افراد بیشتر است. سایر عوامل خطر رایج عبارتند از:
- سابقه خانوادگی
- بیماری قلبی
- اختلالات ریتم قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی
- سیگار کشیدن
- دیابت
- کلسترول خون بالا
- فشار خون بالا
- استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی
- مصرف بیش از حد الکل
- اضافه وزن
تشخیص
در صورت بروز نشانه‌های سکته مغزی باید بلافاصله به یک پزشک مراجعه نمایید. اگر پس از بروز علائم، سکته مغزی به سرعت و درست تشخیص داده شود، ممکن است پزشکان از داروهایی استفاده کنند که می‌توانند به بهبود بهتر شما کمک کنند. برای پیدا کردن نوع سکته مغزی، پزشک از نوعی اشعه ایکس به نام سی تی اسکن مغز استفاده می‌کند که می‌تواند هرگونه علائم خونریزی را نشان دهد. پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای پیدا کردن محل لخته یا خونریزی توصیه کند، میزان آسیب مغز را بررسی کند و شرایط دیگری را که موجب بروز علائم شبیه سکته مغزی می‌شوند را بررسی نماید.
عوارض
پس از سکته مغزی، خود فرد (یا همراه) همچنین ممکن است متوجه علائم زیر گردند:
- تغییرات در سرعت عملکرد فرد.
- تغییر در قضاوت.
- تغییر در احساسات.
- تغییر در ادراک (توانایی قضاوت در مورد فاصله، اندازه، موقعیت، سرعت حرکت، شکل و نحوه ارتباط اجزاء با کل).
- مشکلات حافظه‌ای
- مشکلات مربوط به غیر طبیعی بودن بخش آسیب دیدهٔ بدن
مشکلات بلند مدت
عوارض طولانی مدت سکته مغزی، مانند افسردگی و پنومونی، ممکن است به سرعت یا ظرف مدت چند ماه تا یک سال پس از سکته مغزی ایجاد شوند. برخی از مشکلات بلند مدت ممکن است با درمان مناسب در خانه و پیگیری پزشکی پیشگیری گردند.
آیا سکته مغزی قابل درمان است؟
درمان سکته مغزی ایسکمیک
درمان سکته مغزی ایسکمیک به صورت تمرکز بر بازگرداندن جریان خون به مغز است. اگر بلافاصله پس از شروع علائم به بیمارستان مراجعه کنید، پزشکان ممکن است از داروهایی استفاده کنند که مشکل لخته شدن خون را از بین ببرند. ممکن است داروهای دیگری نیز برای جلوگیری از لخته شدن خون و کنترل علائم تجویز شوند. ممکن است روشی برای از بین بردن لخته خون و بازگرداندن جریان خون انجام شود.
درمان سکته مغزی هموراژیک
جهت درمان سکته مغزی هموراژیک، تمرکز بر توقف خونریزی مغز است. پزشکان ممکن است به شما دارو دهند و یا قسمت‌هایی از خون مانند پلاسما را جهت انتقال خون استفاده کنند. همچنین ممکن است عمل جراحی برای تخلیه خون یا کاهش فشار بر مغز توسط پزشک انجام گردد. داروهایی نیز ممکن است برای کنترل فشار خون، تورم مغز و سایر مشکلات استفاده شوند.
چگونه می‌توان از بروز سکته دیگر جلوگیری کرد؟
پس از سکته مغزی، فرد در معرض خطر ابتلا به یک سکته دیگر است. اما شما می‌توانید در زندگی خود تغییراتی را ایجاد کنید که می‌تواند خطر سکته مغزی شما را کاهش دهد و سلامت کلی شما را بهبود بخشد. هر گونه مشکلی که در سلامتی خود دارید را درمان کنید
- با همکاری با پزشک خود فشار خون بالا یا کلسترول بالا را کنترل کنید.
- دیابت خود را مدیریت کنید. سطح قند خون خود را در یک محدوده هدف مناسب نگه دارید.
- اگر پزشک شما آسپرین یا داروهای رقیق کننده خون را تجویز کرده است، آنها را مصرف کنید.
- دارو را دقیقاً مطابق دستورالعملی که تجویز شده است مصرف کنید. اگر با داروی خود مشکل دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
- هر سال واکسن آنفلوانزا بزنید.
شما می‌توانید یک شیوه زندگی سالم را برنامه ریزی کنید و آن را با رعایت موارد زیر انجام دهید:
- سیگار نکشید و یا اجازه ندهید دیگران در اطراف شما سیگار بکشند.
- وزن خود را در حالت مناسب نگه دارید. داشتن اضافه وزن باعث می‌شود که فشار خون بالا، مشکلات قلبی و دیابت افزایش پیدا کند. این شرایط موجب بالا رفتن احتمال سکته مغزی می‌شود.
- استفاده از مواد خوراکی سالم برای قلب. این مواد شامل میوه‌ها، سبزیجات، غذاهای با فیبر زیاد، ماهی و غذاهای کم سدیم (کم نمک)، چربی اشباع، چربی ترانس و کلسترول است.
بهبود
بهبود بستگی به محل و میزان آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی، توانایی دیگر مناطق سالم مغز برای پوشش عملکرد مناطق آسیب دیده و توانبخشی دارد. به طور کلی، چنان چه آسیب کمتری به بافت مغزی وارد شده باشد، ناتوانی نیز کمتر خواهد بود شانس بهبودی موفقیت آمیز و بیشتری وجود خواهد داشت.
تمرینات پس از سکته مغزی
فعالیت‌هایی را انجام دهید که ضربان قلب شما را افزایش می‌دهند. در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت ورزشی داشته باشید. پیاده روی انتخاب خوبی است. شما همچنین ممکن است بخواهید فعالیت‌های دیگری مانند دویدن، شنا کردن، دوچرخه سواری، بازی تنیس یا ورزش‌های تیمی را انجام دهید.
توانبخشی بعد از سکته مغزی
بهترین راه برای بهبود وضعیت پس از سکته مغزی، انجام تمرینات توانبخشی سکته مغزی است. هدف از تمرینات توانبخشی بیماران سکته مغزی پس از بروز سکته مغزی این است که به شما کمک می‌کند تا مهارت‌هایی که از دست داده‌اید را دوباره بدست آورید و یا توانایی‌های باقی مانده خود را حفظ کنید. توانبخشی پس از سکته مغزی همچنین می‌تواند به شما در جلوگیری از سکته‌های مغزی بیشتر در آینده کمک کند. شما در طی چند ماه اول پس از سکته مغزی، بیشترین شانس را برای به دست آوردن توانایی‌های خود دارید. بنابراین مهم است که پس از یک سکته مغزی درمان‌های توانبخشی خود را حتی به میزان کم در هر روز انجام دهید.
از چه زمانی بعد از سکته مغزی توانبخشی آغاز می‌شود؟
توانبخشی پس از یک سکته مغزی، بلافاصله در بیمارستان شروع می‌شود. در بیمارانی که شرایط پایداری دارند، توانبخشی ممکن است در ظرف مدت دو روز پس از سکته مغزی شروع شود و باید پس از ترخیص از بیمارستان نیز ادامه یابد.
چه مواردی در توانبخشی پس از بروز سکته مغزی دخیل هستند؟
روش‌های بسیاری برای توانبخشی پس از بروز سکته مغزی وجود دارند. طرح توانبخشی شما به بخشی از بدن یا نوع توانایی که تحت تأثیر سکته مغزی قرار گرفته است، بستگی دارد. فعالیت‌های فیزیکی توانبخشی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تمرینات مهارت‌های حرکتی. این تمرینات می‌توانند به بهبود قدرت عضلانی و هماهنگی شما کمک کنند. ممکن است تمریناتی برای تقویت عمل بلعیدن به شما داده شود.
- آموزش حرکت کردن. ممکن است یاد بگیرید که از وسایل کمکی برای حرکت مانند واکر، عصا، ویلچر یا بریس مچ استفاده نمایید. بریس مچ می‌تواند موجب تقویت مچ پای شما و پایداری آن گردد تا بتواند به حمایت از وزن بدن در زمانی که شروع به یادگیری مجدد راه رفتن می‌کنید، کمک نماید.
- درمان اجباری برای رفع محدودیت‌های حرکتی. اندام حرکتی آسیب دیده در هنگام انجام تمرینات ورزشی برای کمک به بهبود عملکرد آن محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کند. بنابراین گاهی از درمان‌های اجباری برای رفع محدودیت‌های حرکتی اندام‌های آسیب دیده استفاده می‌شود.
- درمان برای به دست آوردن مجدد محدوده حرکتی. بعضی از تمرینات و درمان‌ها می‌توانند تنش عضلانی یا گرفتگی عضلات را کاهش داده و به شما کمک می‌کنند که محدوده حرکتی وسیعی را مجدداً بدست آورید.
فعالیت‌های یادگیری و عاطفی ممکن است شامل مواد زیر باشند:
- درمان اختلالات یادگیری. درمان شغلی و گفتار درمانی می‌توانند به شما در توانایی‌های یادگیری و حافظه‌ای از دست رفته، مانند حافظه، پردازش، حل مسئله، مهارت‌های اجتماعی، قضاوت و آگاهی ایمنی کمک کنند.
- درمان اختلالات ارتباطی. گفتار درمانی می‌تواند به شما در توانایی‌های از دست رفته در صحبت کردن، شنیدن، نوشتن و درک مطلب کمک کند.
- ارزیابی روانشناختی و درمان. تنظیم احساسات شما ممکن است مورد آزمایش قرار گیرند. همچنین ممکن است دوره‌های مشاوره یا شرکت در یک گروه برای شما برنامه ریزی گردد.
- دارو. پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی یا داروهایی را که بر هوشیاری، تحریک یا حرکات تأثیر می‌گذارد برای شما تجویز کند.
درمان‌های تجربی شامل موارد زیر می‌باشند:
- تحریک مغزی غیر تهاجمی. روش‌هایی مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال با موفقیت در یک محیط تحقیقاتی برای کمک به بهبود مهارت‌های مختلف حرکتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- درمان‌های زیستی، مانند سلول‌های بنیادی، مورد بررسی قرار می‌گیرند، اما فقط باید به عنوان بخشی از یک آزمایش بالینی استفاده شوند.
- درمان‌های جایگزین. درمان‌هایی نظیر ماساژ، درمان‌های گیاهی، طب سوزنی و اکسیژن درمانی برای فرد بیمار مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
تیم بهبود
برای کمک به اهداف بازیابی سکته مغزی، برنامه توانبخشی خود را با یک تیم حرفه‌ای برنامه ریزی کنید. این تیم ممکن است متشکل از افراد زیر باشد:
- متخصص فیزیوتراپی
- متخصص مغز و اعصاب
- پرستار توانبخشی
- متخصص طب فیزیکی
- درمانگر شغلی
- کارشناسان آسیب شناسی گفتار
- متخصص تغذیه
- درمانگر اجتماعی
- متخصصین عصب شناسی
- مدیر برنامه
- درمانگر توانبخشی و بازیابی
فیزیوتراپی پس از سکته مغزی
فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی نقش مهمی در روند توانبخشی دارد. فیزیوتراپی اغلب شامل چندین جلسه در هفته می شود و روی زمینه‌هایی مانند تمرینات برای بهبود قدرت عضلانی و غلبه بر مشکلات راه رفتن متمرکز است. متخصص فیزیوتراپی ابتدا با تعیین اهداف با شما شروع به کار خواهد کرد. در ابتدا، ممکن است اهداف ساده مانند برداشتن یک شیء برای فرد بیمار تعیین شوند. با بهبود وضعیت بیمار، اهداف بلند مدت بیشتری مانند ایستادن یا راه رفتن تعیین می‌شوند. از یک پرستار یا همراه، مانند یک عضو خانواده، درخواست می‌شود که در فیزیوتراپی شما شرکت کند. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند هر دو تمرین ساده‌ای را که می‌توانید در خانه انجام دهید به شما آموزش دهد.
طب سوزنی پس از سکته مغزی
طب سوزنی در صورتی که به درستی انجام شود، می‌تواند بخشی از توانبخشی سکته مغزی باشد. نتایج در مرحله حاد بسیار قابل توجه است. در ابتدا، درمان باید بلافاصله شروع شود. درمان‌های زودهنگام به پیشگیری از بروز نقایص بیشتر کمک می‌کند. در مرحله بعد، از روش مؤثر طب سوزنی باید استفاده شود. طب سوزنی روی پوست سر در درمان بیماری‌های عصبی مانند سکته مغزی، بهتر از انجام طب سوزنی روی بدن عمل می‌کند. پس از وارد کردن سوزن‌ها، باید آنها را دستکاری کرد تا جریان سیگنال برقرار شود. در نهایت درمان‌ها باید برای بهبود نتایج تکرار شوند. به این ترتیب بیماری که دچار سکته مغزی شده است سریع‌تر و کامل‌تر بهبود می‌یابد.
رابطه جنسی پس از سکته مغزی
داشتن رابطه جنسی شما را در معرض بالاتری از خطر ابتلا به سکته مغزی قرار نمی‌دهد. هیچ تضمینی وجود ندارد که سکته دیگری نداشته باشید، اما هیچ دلیلی نیز وجود ندارد که چرا در حالی که شما رابطه جنسی انجام می‌دهید، این اتفاق می افتد. حتی اگر شما با ناتوانی شدید مواجه شدید، می‌توانید موقعیت‌های مختلف را آزمایش کنید و راه‌های جدیدی را برای داشتن یک رابطه جنسی مناسب با شریک زندگی خود پیدا کنید. توجه داشته باشید که بعضی از داروها می‌توانند باعث کاهش میل جنسی شما (لیبیدو) شوند، بنابراین باید پزشک خود را در جریان این مشکل قرار دهید. ممکن است داروهای دیگری نیز وجود داشته باشند که می‌توانند به رفع این مشکل کمک کنند. بعضی از مردان ممکن است پس از سکته مغزی، اختلال نعوظ را تجربه کنند. در صورتی که با این مشکل مواجه هستید، با پزشک یا تیم توانبخشی خود صحبت کنید، زیرا تعدادی از درمان‌ها وجود دارند که می‌توانند برای رفع اختلال نعوظ پس از سکته مغزی به شما کمک کنند.
برای مشاوره و درمان با ما تماس بگیرید