فیزیوتراپی شانه منجمد
شانه منجمد یا frozen shoulder
این بیماری اغلب در افراد بالای 50 سال مشاهده می شود. در افراد مبتلا به شانه منجمد (یخ زدگی شانه) کپسول مفصل شانه ملتهب شده که منجر به کاهش حرکات فعال و غیرفعال شانه می گردد. همچنین کپسول مفصلی ضخیم شده، مایع سینویال و حجم فضای مفصل کاهش می یابد و چین های تحتانی کپسول مفصل از بین می رود. نام دیگر این بیماری کپسولیت چسبنده (Adhesive Capitalistic) است. خشکی شانه یا شانه یخ زده معمولاً بیش از یک بار یک شانه را درگیر نمی‌کند، اما ممکن است شانه سمت دیگر بدن دچار این نوع درد و خشکی بشود.
علائم
از علایم بیماری شانه منجمد درد، محدودیت حرکات و ضعف عضلات می باشد. حرکات چرخش خارجی (اکسترنال روتیشن) و دور کردن شانه (ابداکشن) به میزان بیشتری محدود می گردد. علائم و نشانه‌ها معمولاً به تدریج شروع، به مرور زمان تشدید و در نهایت عموماً ظرف یک تا سه سال برطرف می‌شود.
عوامل زمینه ساز بیماری شانه منجمد عبارتنداز:
انجام عمل‌های جراحی مانند ماستکتومی یا پستان‌برداری یا گذراندن دوره نقاهت عارضه‌هایی مانند سکته مغزی که به موجب آنها دست و بازو نمی‌تواند حرکت کند، احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، موارد زیر احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد:
- ضربه (تروما)
- صدمه و آسیب های بافت نرم مفصل
- درد های شدید مفصل شانه
- اضطراب و افسردگی
- حساسیت شدید به درد (افرادی که آستانه درد پایینی دارند)
- سکته های قلبی
- بیماری تیروئیدی
- بیماری ریوی
- بیماری دیابت
- عدم استفاده از مفصل شانه
درمان
از تمرین‌های دامنه حرکتی و گاهی اوقات تزریق کورتیکواستروئید و داروی بی‌حسی در کپسول مفصلی جهت درمان شانه یخ زده بهره گرفته می‌شود. در موارد معدودی نیز انجام جراحی آرتروسکوپی به منظور شل کردن کپسول مفصل و امکان‌پذیر ساختن حرکت آزادانه شانه ملزم می شود.
درمان فیزیوتراپی از مهمترین مداخلات طبی در درمان این بیماری به شمار می رود . برنامه ی درمانی فیزیوتراپی در این بیماران شامل الکتروتراپی ، استفاده از اولتراسوند ، تمرین درمانی ، درمانهای دستی و … است. مهمترین مداخلات فیزیوتراپی در این بیماران تمرین درمانی و درمانهای دستی است.
متخصص فیزیوتراپی از بیمار می‌خواهد تا:
- در مرحله دردناک اولیه، بر روی کنترل درد تمرکز کند. برای مثال نرمش‌های سبک و حرکت‌های کششی ملایم مفصل را انجام دهد و درمان مناسب شل کردن عضله‌های گرفته یا مُسکن مناسب را با راهنمایی پزشک دریافت کند.
- بر روی دامنه حرکتی خشکی شانه تمرکز کند؛ برای مثال تمرین‌های تقویت عضلات را انجام دهد و از درمان با دست یا منوال تراپی بهره بگیرد.
- در مرحله بهبود و تسکین درد بر روی تمرین‌ها و توان‌بخشی متمرکز شود تا شانه عملکرد و دامنه حرکتی طبیعی خود را بازیابد.
مداخله‌های درمانی رایج برای کپسولیت چسبنده یا شانه یخ زده موارد زیر را دربرمی‌گیرد:
- روش درمان درد، بی حرکتی و خشکی شانه با دست یا منوال تراپی
متخصص فیزیوتراپی با بهره‌گیری از این روش توانایی و دامنه حرکتی شانه و مفصل‌های اطراف را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.
- انجام حرکت‌های اصلاحی
این روش در بازیابی دامنه حرکتی و تقویت شانه و مفصل‌های پیرامون آن مؤثر است.
- بازآموزی عصبی ـ عضلانی
این روش با بازآموزی بالاتنه شروع می‌شود و بیمار به تدریج قادر می‌گردد تا به خوبی بالاتنه آسیب دیده و درگیر را در فعالیت‌های روزانه به کار گیرد.
- استفاده از روش‌ها و مدالیته‌هایی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی، لیزر سرد و… کاهش درد، بی حرکتی و خشکی شانه را در پی دارد.
- برنامه‌های درمانی خانگی مانند تمرین‌ها و حرکت‌های اصلاحی و آموزش روش صحیح انجام امور روزمره با هدف پیشرفت به سطح عملکردی بالاتر انجام می‌شود.
تمرین‌ها کششی و تقویتی
به موازات بهبود یافتن دامنه حرکتی در درمان درد، بی حرکتی و خشکی شانه ، تمرین‌های تقویت عضله چرخاننده شانه را نیز به برنامه خود اضافه کنید. حتماً پیش از انجام تمرین‌های تقویتی، شانه را گرم کنید و اول حرکت‌های کششی را انجام دهید.
همواره شانه را پیش از شروع انجام حرکت‌ها گرم کنید. بهترین روش گرم کردن دوش آب گرم یا حمام داغ به مدت 10 تا 15 دقیقه است. توجه داشته باشید که حرکت‌های زیر را تا حدی انجام دهید که کشش را احساس کنید اما با درد مواجه نشوید.
-
کشش پاندولی
ابتدا این تمرین را انجام دهید. .شانه‌هایتان را شل کنید، بایستید و اندکی رو به جلو به گونه‌ای خم شوید که بازوی آسیب دیده آویزان شود. بازو را در دایره کوچکی با قطر تقریبی 30 سانتی متر تاب دهید. روزانه در هر جهت 10 گردش کامل انجام دهید. همگام با بهبود علائم قطر دایره را افزایش دهید، اما عجله نکنید و به شانه فشار بیش از حد وارد نکنید.
-
انجام حرکت کششی با استفاده از حوله
یک سر حوله‌ای یک متری را پشت کمر نگه دارید و سر دیگرش را با دست دیگر بگیرید. حوله را در راستای افقی نگه دارید. با دست سالم دست آسیب دیده را رو به بالا بکشید تا نیروی کششی بر آن اعمال شود. در روش پیشرفته‌تر این حرکت می‌توانید حوله را دور شانه سالم بپیچید. انتهای حوله را با دست آسیب دیده بگیرید و با دست سالم آن را به سمت کمر بکشید. این حرکت را روزانه 10 تا 20 بار انجام دهید.
-
راه بردن انگشتان
روبه روی دیوار به فاصله سه چهارم طول بازو از آن بایستید. دست را دراز کنید و با نوک انگشتان دست آسیب دیده دیوار را در سطح مچ دست لمس کنید. آرنج را کمی خم کنید و به آهستگی، مانند عنکبوت، انگشتان را روی دیوار تا جایی راه ببرید که کشش بیشتر منجر به درد شود . به خاطر داشته باشید که انگشتان باید حرکت کنند و عضله‌های شانه هیچ کاری انجام نمی‌دهند. بازو را به آرامی، در صورت لزوم به کمک دست سالم، پایین بیاورید و سپس حرکت را تکرار کنید. این حرکت را روزانه 10 تا 20 بار تکرار کنید.
-
کشش در عرض بدن
بنشینید یا بایستید. با دست سالم از آرنج دست آسیب دیده بگیرید، آن را بالا ببرید و از عرض بدن در حالی رد کنید که فشار ملایمی را برای کشش شانه به آن وارد می‌کنید. این حالت کشش را 15 تا 20 ثانیه حفظ کنید. حرکت را روزانه 10 تا 20 بار تکرار کنید.
-
کشش زیر بغل
با دست سالم بازوی آسیب دیده را روی قفسه‌ای به ارتفاع سینه بگذارید. زانوها را به آهستگی خم کنید و زیر بغل را باز کنید. سپس به آرامی میزان خمیدگی زانو را بیشتر کنید تا کشش ملایمی به عضلات زیر بغل وارد شود و در نهایت زانو را صاف کنید. پس از هر بار خم کردن زانو، کشش را بیشتر کنید، اما به خودتان فشار نیاورید. این حرکت را هر روز 10 تا 20 بار انجام دهید.
-
چرخش رو به بیرون
کش مخصوص تمرین را بین دو دست بگیرید، آرنج را 90 درجه خم کنید و نزدیک بدن نگه دارید. قسمت پایین بازوی آسیب دیده را 2 تا 3 اینچ رو به بیرون بچرخانید و 5 ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را هر روز 10 تا 15 بار تکرار کنید.
-
چرخش رو به داخل
کنار یک در بسته بایستید و یک سر کش مخصوص تمرین را دور دستگیره در بیاندازید. سر دیگر کش را با دست آسیب دیده بگیرید و آرنج را در زاویه 90 درجه نگه دارید. کش را 2 تا 3 اینچ به سمت بدن بکشید و 5 ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را هر روز 10 تا 15 بار تکرار کنید تا درد، بی حرکتی و خشکی شانه بهبود یابد.